Nieuwe kaart van Holland tot het Vaderlandsch Woordenboek van Kok behoorende

Abstract

Ten opzichte van vroegere kaarten van Holland onderscheidt deze kaart zich in het zeer grote gebied, dat ten oosten van de provincie wordt afgebeeld. Zo is vrijwel de gehele provincie Groningen zichtbaar; Overijssel strekt zich uit tot Delden en Borne en in de Graafschap Zutphen treft men 'Grol' (Groenlo) nog aan. Wegen komen op de kaart amper voor. Een uitzondering wordt gevormd door de Zijpe, waar echter de Grote Sloot ook als weg is ingetekend. De dubbele lijn tussen Amsterdam over Haarlem naar Zandvoort is eveneens geen weg voor wat betreft het gedeelte Amsterdam-Haarlem (Haarlemmer Vaart). Tussen Utrecht en Amersfoort bevindt zich alleen de rechthoekige verkaveling langs de Amersfoortseweg, maar de weg zelf is niet te bekennen. Evenzo de weg van Den Haag naar Scheveningen, waar alleen een dubbele bomenrij is ingetekend. Het vrijwel ontbreken van wegen wordt geheel gecompenseerd door het netwerk aan waterlopen. Ook hier komt het kaartbeeld niet geheel overeen met de werkelijkheid. In de Betuwe is de Linge vanwege allerlei naastliggende stroompjes niet goed herkenbaar. De Oude Rijn kent dezelfde lijndikte als de omliggende waterwegen, hetgeen de traceerbaarheid geen goed doet. Veel aandacht is er voor de kanalenstelsel in de veengebieden van Groningen, Friesland en ten noordwesten van Wageningen. Deze kaart van Holland is de eerste overzichtskaart, waarop de plassen - als gevolg van de turfwinning - in het Utrechtse en Hollandse veenweidegebied staan weergegeven. De kaart komt in twee staten voor: één met de tekst 'tot het Vaderlandsch woordenboek van Kok behoorende' (hier afgebeeld) en één zonder. De laatstgenoemde staat werd opgenomen in de 'Vaderlandsche historie [...]' door Jan Wagenaar (1792).