[Kaart van het zuidelijk deel van Holland]

Abstract

Deze fraaie kaart van Zuid-Holland is in de voorliggende vorm tamelijk uniek. De kaart bestaat namelijk uit 44 kaartbladen en 5 lege 'opvul'bladen, die op linnen zijn geplakt en aldus gevouwen in een foedraal eenvoudig op te bergen was. Het is daarmee als het ware een kleine wandkaart geworden. Oorspronkelijk zijn de deelkaarten echter bedoeld om opgenomen te worden in een atlas. Deze atlas werd rond 1740 vermoedelijk eerst gepubliceerd door Jacob Keizer te Almelo. Diens impressum is nog vaag zichtbaar in de cartouche linksonder: 'tot Almeloo by Jacobus Keizer'. De atlas werd vanaf circa 1750 opnieuw uitgegeven door de firma Ottens onder de titel: 'Nieuwe en zeer nette atlas van Zuyd-Holland, 't Sticht van Utrecht, en een gedeelte van Gelderland [...] t'Amsterdam, by Reinier en Josua Ottens [...]'. Dezelfde firma bracht na 1765 een ongewijzigde editie uit, nu met het impressum van de weduwe van Josua Ottens en Zoon. Nog weer later, aan het einde van de 18de eeuw, publiceerde Petrus Schenk III een editie van de atlas. De koperplaten kwamen tenslotte rond de eeuwwisseling in handen van de bekende firma Covens & Mortier, die de atlas tot 1828 in het fonds had. In dat jaar verruilden de koperplaten weer van eigenaar, maar een editie van na die tijd is niet bekend. Mogelijk zijn de koperplaten toen omgesmolten. De hier afgebeelde kaart is smaakvol ingekleurd, waarbij de Zuid-Hollandse regio's een vlakcoloriet hebben gekregen. Opvallend zijn de gebieden en lijnstructuren met een blauwe kleur (in Brabant, langs de Oude Hollandse Waterlinie en door de Gelderse Vallei); waarschijnlijk worden hiermee geïnundeerde of te inunderen gebieden en inundatiegrenzen aangeduid. In het Hollands veenweidegebied vestigt de kaart volop de aandacht op de toenmalige verveningsactiviteiten.