Partie meridionale du Comté de Hollande

Abstract

Deze kaart van het zuidelijk deel van Holland is vervaardigd door Guillaume Sanson, de zoon respectievelijk kleinzoon van Nicolas Sanson II en Nicolas Sanson I. De Sansons vertegenwoordigden het belangrijkste Franse kartografengeslacht in de 17de eeuw. Guillaume Sanson maakte de kaart in opdracht van de uitgever Alexis Hubert Jaillot. Jaillot maakte een atlas op zeer groot formaat, waardoor de kaarten van veel gebieden met behulp van twee koperplaten gedrukt moesten worden. Zo ook Holland. Dit gewest werd in een noordelijk en een zuidelijk blad verdeeld. De beide bladen werden niet alleen in atlasvorm verkocht. Ze werden ook los verhandeld, zowel in twee aparte bladen als in gemonteerde vorm. Op de kaarten treft men daarom of aan de bovenzijde of aan de onderzijde een lijn aan waar - in geval van montage - de kaarten afgesneden dienden te worden om precies aan elkaar te passen. Aanvankelijk had de kaart van het zuidelijk deel van Holland geen titel. Reeds in 1673 werd echter een eigen titelcartouche toegevoegd. Wanneer het noordelijk blad afzonderlijk werd uitgegeven, klopte natuurlijk de titel 'Le Comté de Hollande' niet meer. Daarom dekte men bij het afdrukken met een stukje papier de titel af. Met behulp van een nieuw koperplaatje drukte men vervolgens een nieuwe titel: 'Partie septentrionale du Comté de Hollande' (zie elders in de collectie gedigitaliseerde kaarten van Holland en Utrecht). De Franse kartografie nam aan het einde van de 17de eeuw een vooraanstaande positie in. Niettemin moest men voor kaarten van Holland te rade gaan bij Nederlands kaartmateriaal. Vermoedelijk heeft Sanson voor deze kaart van Holland waarschijnlijk gebruikgemaakt van de wandkaart van Van Berckenrode en Blaeu in de editie van Claes Jansz. Visscher uit 1637, 1651 of 1656. Ook de 40-bladige wandkaart van Jacob Aertsz. Colom uit 1639 benutte hij mogelijk (zie elders in de collectie gedigitaliseerde kaarten van Holland en Utrecht). De kaart van Sanson is in een aantal opzichten vernieuwend. Zo is hij op het noorden georiënteerd, hetgeen in de decennia daarvoor nauwelijks voorkwam. Verder zijn vrijwel alle plaatsnamen netjes horizontaal geplaatst. Door het grotendeels weglaten van de wegen toont het kaartbeeld ruim en overzichtelijk. De toponiemen zijn in het algemeen in het Nederlands gesteld. Daarbij zijn weinig fouten gemaakt, hoewel men moeite had met het onderscheid tussen de 'v' en de 'w'. Sommige plaatsnamen zijn zowel in het Nederlands als in het Frans aangeduid. De kaart verscheen in eerste instantie vanaf 1673 als losse kaart. Vanaf 1681 publiceerde Jaillot de kaart in de 'Atlas nouveau' in groot folioformaat. Later kwam hij met de 'Atlas François' in gewoon folioformaat (1695), waarbij de deelkaarten van het noordelijk en zuidelijk deel van Holland als aparte kaarten in de atlas werden geplaatst. De hier afgebeelde kaart heeft het jaartal 1760 en is alleen als los exemplaar bekend. Toch moet de kaart gezien het manuscript nummer en de kim op de keerzijde ('175') in een atlas hebben gezeten. Ook mag worden aangenomen dat er een noordelijk blad met het jaartal 1760 heeft bestaan. Alleen van het zuidelijk blad is evenwel een met 1760 gedateerde uitgave bekend; het Utrechtse exemplaar is daarvan het enig bekende exemplaar. Hoewel Jaillot nog steeds figureert als uitgever, is deze kaart door een andere, anonieme Parijse uitgever gepubliceerd.