Holandt

Abstract

De kaart van Holland door Sebastian Münster is de eerste navolging van de gewestkaart van Jacob van Deventer. Hiervan kennen we echter geen eerdere editie dan die van Bernard van den Putte uit 1558. Aangezien de eerste variant van Sebastian Münsters kaart stamt uit 1550, moet de oorspronkelijke kaart van Van Deventer uit 1542 zijn benut. Mogelijk heeft Münster als geografisch geschoolde de kaart zelf getekend. Overduidelijk is het infrastructurele belang van de waterwegen, die overdreven dik zijn weergegeven. De toponiemen treft men in vier verschillende lettertypen aan. Opvallend is dat veel grote en belangrijke plaatsen (bijvoorbeeld Rotterdam en Amsterdam) in een kleiner corps worden aangeduid, terwijl voor enkele minder belangrijke plaatsen (bijvoorbeeld Edam en Beverwijk) een veel groter corps is gebruikt. De latere Zijpepolder is op de kaart een groot water, dat in open verbinding staat met de Waddenzee. Van deze kaart bestaan vele varianten, die echter alleen van elkaar verschillen in de belettering. Tekstblokken werden telkens opnieuw gezet. Een deel van de toponiemen werd niet in het hout gesneden, maar met letterstrips in het hout geplaatst. Doordat sommige letters op den duur uit het blok vielen, was het noodzakelijk dit te herstellen met nieuwe letters in een vaak ander lettertype. Soms bleven de woorden of letters afwezig, waardoor eveneens de nodige varianten ontstonden. De enige topografische uitzondering betreft het riviertje de Linge ten oosten van Tiel, dat op de eerste drukken met een dubbele lijn is aangegeven en op latere drukken met een enkele. De hier afgebeelde kaart komt voor in een Duitse editie van Münsters 'Cosmographei' (1628).