Het raadsel van Utopia

Abstract

Utopieën zijn gedetailleerde ontwerpen voor een andere en betere samenleving. Door de eeuwen heen zijn er talloze utopieën verschenen zoals De Republiek van Plato en Utopia van Thomas More. Ook in de twintigste eeuw zijn er utopieën verschenen als Erewhon van Samuel Butler, Walden Two van B.F. Skinner en Ecotopia van Ernest Callenbach. Wat hebben we aan utopieën? Popper in The Open Society and Its Enemies, Achterhuis in De erfenis van de utopie, Van Dun en Crombag in De utopische verleiding benadrukken het gevaar van een situatie waarin utopisch denken politieke macht krijgt en leidt tot totalitaire onderdrukking. Kunnen utopieën ook gebruikt worden als positieve inspiratiebron, zonder door despotische terreur verleid te worden? Zouden utopische ontwerpen niet kunnen bijdragen aan het bedenken van alternatieve manieren van samenleven? Utopieën doorbreken vastgeroeste leefen denkpatronen en proberen daar een radicaal andere oplossing voor te bedenken. Zijn utopieën te bezien als sociale gedachte-experimenten waaruit wel degelijk te leren valt? Is het niet een algemeen menselijk streven om te proberen het eigen leven en de samenleving zo goed mogelijk in te richten? Is, met andere woorden, utopisme als het streven naar een ideale samenleving niet een rode draad in de cultuurgeschiedenis?