WTR-trendrapport 1995

Abstract

Trends & Visie geeft een overzicht van de talrijke aspecten van IT-gebruik die relevant zijn voor het hoger onderwijs: technische, toepassingsgerichte, economische, beheersmatige. Het bepalen van de koers temidden van de turbulente ontwikkelingen is niet eenvoudig. Toch is het mogelijk om een aantal hoofdlijnen te onderkennen. In de eerste plaats: het is niet langer nodig dat het Nederlandse hoger onderwijs in de breedte als trendsetter fungeert bij het gebruik van nieuwe computertechnologieën. De computer- en communicatietechnologie zal de komende decennia gedomineerd worden vanuit de consumentenmarkt. Dat betekent niet dat het hoger onderwijs achterop moet gaan lopen, er moet tijdig ingesprongen worden op de mogelijkheden die geboden worden vanuit de markt. Resterende knelpunten, bijvoorbeeld in bandbreedte voor de telecommunicatie, moeten zo nodig onder eigen regie opgelost worden. Het feit dat de informatie- en communicatietechnologie volwassen wordt impliceert een overgang van de innovatiefase en de diffusiefase naar een infrastructurele benadering. Hierin spelen het doelmatig beheer van de voorzieningen, de standaardisatie en de integratie met andere infrastructurele middelen een belangrijke rol. De tweede hoofdlijn: de innovatiebehoefte verschuift van de techniek naar de inhoud van de informatievoorziening. De afgelopen jaren is al veel aandacht gegeven aan de elektronische toegankelijkheid en levering van informatie aan de onderzoeker en de student. Vanaf de werkplek wordt de gehele wereld ontsloten, en de intermediaire partijen in de informatieketen, bibliotheken zowel als uitgevers, zijn druk doende hun nieuwe posities te bepalen. Doordat de eigen collectie van de instelling niet meer centraal staat, worden bibliotheken geconfronteerd met marktwerking, een markt waarop 'informatie' centraal staat, en niet de fysieke neerslag in een boek of tijdschrift. De ongebondenheid aan tijd, plaats en fysieke drager in de digitale wereld introduceert concurrentie waar die vroeger afwezig was. Kwaliteitsbeheersing van en navigatie door de informatie-ruimte worden van strategische betekenis. Een nog onvoldoende ontgonnen terrein betreft de relatie tussen de onderzoeker als kennisproducent, de universiteit en de uitgever. Alternatieve uitgeefprocessen worden mogelijk, en het is zaak dat de universiteiten zich daarin zakelijk positioneren. Door de beperkte resultaten van de COO-experimenten tot eind jaren tachtig bestaat er grote scepsis over de mogelijkheden van IT in het leerproces. Door de opkomst van de informatiemaatschappij staat het onderwijs nu voor wezenlijke veranderingen. Dat geldt niet alleen voor de universiteiten en hogescholen, maar ook voor het basis- en voortgezet onderwijs. Kinderen groeien nu op met Nintendo en halen straks met gemak materiaal voor werkstukken van het WorldWide Web. Beeld en geluid vormen een geïntegreerd onderdeel van de 'edutainment' produkten die op grote schaal aangeboden gaan worden. Multimediaal informatie-aanbod op de consumentenmarkt stelt de nieuwe norm. Deze ontwikkeling vergt een debat over de aanpassing van het onderwijs. Een debat omdat deze aanpassing allerminst eenvoudig of eenduidig is, en actie vergt van alle niveaus: van de opleiders, van de studierichting, van de instelling en van de overheid. Hiermee zijn drie rode draden geschetst die de ontwikkelingsrichting van IT in het hoger onderwijs tot 2000 zullen bepalen, althans in de ogen van de Wetenschappelijk Technische Raad. Met Trends & Visie, het tweede trendrapport, hoopt de WTR een bijdrage te leveren aan de strategische beleidsvorming op IT-gebied door de hogescholen en universiteiten.