Het milieuvraagstuk als pedagogisch probleem : over kennen en waarderen in natuur- en milieu-educatie

Abstract

Environmental education is a way of intentionally influencing children. This article deals with the question whether this influence is wise from an educational point of view. Does environmental education lead to personal autonomy and responsibility? Therefore, three different basic forms of environmental education will be analysed. The result of this analysis leads to the conclusion that this kind of education should not just be the transfer of new norms and values neither the clarifying of existing norms and values but should be the critical introduction to value-charged knowledge about the environment. Only this way of education can bring children to some kind of personal autonomy and responsibility.

Een pedagogische bezinning betrekt in zijn afweging niet alleen de toekomst van het milieu, maar ook de toekomst van het kind. Het kind moet niet alleen komen tot verantwoord milieu-gedrag, het moet ook komen tot zelfstandigheid. Dat wil zeggen: het moet leren dat verantwoordelijke milieu-gedrag zelf te verantwoorden. Dat laatste is niet mogelijk wanneer natuur- en milieu-educatie bestaat uit het overdragen van waarden en normen en evenmin als die bestaat uit het verhelderen van waarden en normen. Wie zelf aansprakelijkheid en verantwoordelijkheid draagt moet in staat zijn redenen voor zijn opvattingen aan te dragen, goede argumenten, gebaseerd op kennis die betrekking heeft op de zaak die in het geding is. De normativiteit van de opvoeding ligt dan niet in waarden en normen, die een plaats worden gegeven naast de kennis, maar in de waarden en normen die als vooronderstellingen aan verschillende - op kennis gebaseerde - argumenten ten grondslag worden gelegd. Daarover zou dan ook het gesprek in de opvoeding tussen opvoeder en opvoedeling moeten gaan wil de natuur- en milieu-educatie pedagogisch te verantwoorden zijn. Een pedagogisch verantwoorde natuur- en milieu-educatie kan dan ook het beste worden opgevat als het inleiden in kennis van natuur en milieu onder problematisering en verantwoording van de historiciteit en waardegeladenheid van deze kennis. Alleen op die wijze verschaft men het kind de mogelijkheid zelf de verantwoording te dragen voor zijn waarderen en handelen met betrekking tot natuur en milieu. Alleen zo is het mogelijk recht te doen aan de zaak én aan het kind.