[Kaart van de] waterwegen in Nederland

Abstract

Deze kaart is één van de vroege Nederlandse voorbeelden van een bewegingskaart. Dit is een kaart, waarop aan de hand van in dikte variërende lijnsignaturen verschillende verkeersfrequenties of verschillende vervoerde hoeveelheden worden aangegeven. In de legenda ziet men dat de kleur en de dikte van de bies langs de waterwegen proportioneel is met die vervoerde hoeveelheden: er zijn waterwegen waarlangs meer dan 1 miljoen ton per jaar wordt vervoerd, 500.000 tot 1 miljoen ton of van 100.000 tot 500.000 ton. De diepte van de waterwegen wordt tevens aangegeven. Om de bereikbaarheid van zeehavens aan te geven, wordt bovendien een stelsel van dieptelijnen op zee ingetekend. De kaart behoort bij een artikel van F. de Bas en J. Kuyper, ‘De waterwegen in Nederland’, dat is verschenen in het ‘Tijdschrift van het Koninklijk Aardrijkskundig Genootschap’ van 1880. Kuyper investeerde veel energie in de Afdeling Nederland van het Aardrijkskundig Genootschap, waarvan hij ook bestuurslid was. In de notulen van bestuursvergaderingen van het Aardrijkskundig Genootschap (AG) wordt hierover het volgende opgemerkt: ‘In de 24e Algemene Ledenvergadering van 11 januari 1879 hadden de heren De Bas en Kuyper de aandacht gevestigd op verschillende door de regering voorgenomen kanalisatiewerken ter verbetering van de scheepvaart. Naar aanleiding van verschillende overgelegde stukken werd de Afdeeling Nederland van het AG opgedragen om de voornaamste geografische gegevens uit deze stukken in een artikel te verwerken en ‘daarbij tevens de zoo belangrijke kaart der nieuwe en ontworpen scheepvaartkanalen die bij het regeeringsontwerp gevoegd was, in het tijdschrift te reproduceeren'. In de Algemene Bestuursvergadering van het AG van 1 maart 1879 overlegt Kuijper namens de Afdeling Nederland een sierlijk bewerkte kaart van de kanalen van Nederland. De heer Bouman vestigt de aandacht van Kuijper op het verschil tussen de afwaterings- en handelskanalen en meent dat dit vooral scherp op de kaart dient uit te komen. ‘Door den hr. Kuijper wordt verder aangetoond, dat de vervaardiging dier kaart te s' Hage met behulp van den hr. Eckstein zooveel beter zal kunnen geschieden, waartoe besloten wordt’. In de daaropvolgende Algemene Bestuursvergadering van 13 september 1879 was Kuijper van mening dat de ‘kaart der waterwegen van Nederland, [die] thans, naar spreker geloofde, met groote juistheid [(over de spelling der namen was hij dienaangaande meer in ’t onzekere)] ontworpen [was] tegen november gereed [kon] zijn’.