Onze oorlogen, handel en koloniën

Abstract

Eén van de kaarten, die het meest heeft bijgedragen tot het Nederlandse zelfbewustzijn, is waarschijnlijk deze kaart uit de ‘Grote historische atlas’ van Hettema geweest. Deze atlas gaf – in verschillende variaties – aan welk deel van de wereld rond 1650 (nog voordat de Braziliaanse bezittingen weer terugveroverd werden door de Portugezen en Formosa door de erfgenamen van de Ming-dynastie binnen het Chinese rijk werd gebracht) in Nederlandse handen was. Een andere uitvoering van dezelfde kaart betrof de territoriale verbreiding van het gebied onder controle van de Nederlandse compagnieën (VOC, WIC, NC), die met een oranje kleur was aangegeven. Het oranje gevoel stamt van deze kaarten. Dat er in feite een beetje gesmokkeld is om het handelsimperium groter te laten lijken blijkt uit het volgende overzicht (zie ook de vergelijkbare wereldkaart met de Nederlandse koloniën uit de 'Historische atlas van Nederland' van G. Mees uit 1865, eveneens in deze collectie gedigitaliseerde thematische kaarten): Nederlands Noord-Amerika (Nieuw-Nederland): 1620-1666, 1672-1674; Suriname: 1667; Essequibo, Berbice: 1625-1814; Noordoost-Brazilië: 1630-1654; Angola: 1642-1648; Elmina, etc.: 1637-1872; Ceylon: 1628-1796; kusten van Coromandel en Malabar: 1660-1784; Formosa: 1624-1662; Malakka: 1641-1824; Batavia: vanaf 1619; Molukken: vanaf 1600. Er was dus geen moment, waarop alle bovengenoemde gebieden tegelijk onder de invloed van de Nederlandse compagnieën waren.