[Zestien bevolkingsstatistiekkaarten van Nederland, 1829-1864]

Abstract

Statistische congressen en tijdschriften hebben een belangrijke rol gespeeld in de ontwikkeling van de thematische kartografie. Voordat er specifieke kartografische tijdschriften kwamen, was het forum voor de beoefenaren van de thematische kartografie ofwel de statistiek of de geografie. Het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) heeft later lange tijd gedeeld in die traditie en een voortrekkersrol gespeeld in de productie van thematische kaarten op basis van statistische gegevens. Er werd bijvoorbeeld gewerkt naar een speciale handleiding voor de productie van dergelijke kaarten. Als proeve van een kartografische uitwerking van de resultaten van de volkstelling van 1859 verschenen in het ‘Tijdschrift Algemeene Statistiek van Nederland’ van 1870 een zestiental gekleurde thematische kaarten, waarvan hier het ‘Aantal personen per huisgezin’ en het ‘Jaarlijksch aantal landverhuizers in verhouding tot de bevolking’ van 1860-1864 worden getoond. De kaarten zijn eenvoudig, vanwege het hoge aggregatieniveau: de indeling in provincies. Daardoor liggen de getallen, zeker bij de gemiddelde grootte der huishoudens, ook zo dicht bij elkaar. Hoe kleiner de telgebieden immers, hoe groter de kans op het voorkomen van extreme waarden. De feitelijke gemiddelden c.q. absolute waarden per provincie zijn in getallen aan de choropleetkaarten toegevoegd.