[Vier thematische kaarten uit 'Nederlanden m.b.t. geologie ...']

Abstract

Deze kaarten verschenen in 1881 bij Voltelen. Witkamp kennen we van de ‘Sterfteatlas van Nederland’ (zie elders in deze collectie gedigitaliseerde thematische kaarten), een geschiedenisatlas uit 1881, schoolatlassen en wereldatlassen en van een goed gegeneraliseerde ‘Nieuwe kaart van het Koningrijk der Nederlanden’ op de schaal van 1:200.000 welke door Smulders in 1864 werd gedrukt. Mede met het oog op de door hem vervaardigde ‘Sterfteatlas’ hoort Witkamp geheel thuis in dezelfde groep als Kuyper en Staring als pioniers van de Nederlandse thematische kartografie. De vier hier afgebeelde kaarten zijn elk op zich juweeltjes. Grafisch zijn ze bijzonder geslaagd, mede met het oog op het gebruik van grijze tinten voor het buitenland, waardoor de kleuren voor Nederland beter uitkwamen. Dat geldt zeker voor de eerste kaart, van de geologie. De hoogtekaart en geologische kaart hebben een ondergrond, waar alleen met hun initialen aangegeven plaatsen en hydrografie opstaan; de landbouw- en nijverheidskaart hebben een ondergrond, die volledig beschrift is en ook van het net van spoorwegen is voorzien. Het is zo één van de eerste kaartseries waarop de ondergrond consequent aan het thema dienstbaar gemaakt is. Vergelijken we de hoogtekaart met die welke later door Beekman en Bos worden gebracht (zie elders in deze collectie gedigitaliseerde thematische kaarten), dan ziet men dat de tinten nog geen hoogteverloop suggereren, zoals we gewend zijn van lichte naar donkere tinten. Of van blauwgroen via groen, geel en bruin tot rood, zoals de kleurenpsycholoog Peucker uit Oostenrijk dat omstreeks 1900 zal propageren. Wel kan men bij Witkamp elke hoogtezone prima terugvinden op de kaart. Bij de landbouwkaart worden met kleuren de dertien verschillende onderscheiden landbouwstelsels aangegeven; met zwarte puntsymbolen wordt dat nog verder gedifferentieerd met verwijzing naar de bijzondere producten. Om die qua verbreiding te kunnen onderscheiden is praktisch onmogelijk. Datzelfde geldt ook voor de nijverheidskaart, waar men wel kan zien wat er op een bepaalde plaats voor nijverheid voorkomt, maar niet hoe de verbreiding van een bepaalde nijverheidstak over het land is. De kaart is nog niet kwantitatief, al zijn er wel aanzetten toe: ‘alleen de inrigtingen die òf fabrieksmatig gedreven of een grooten omvang hebben, zijn op deze kaart aangetekend’.