De overzeesche bezittingen der Republiek op 't einde der 17e. eeuw : no. 5 van den Historischen atlas

Abstract

Mees is evenals Kuyper een pionier van de thematische kartografie in het midden van de 19de eeuw. In zijn ‘Historische Atlas van Nederland’ (1865) zijn enkele thematische kaarten opgenomen, die weinig met de historie te maken hebbben, maar wel met de infrastructuur en met de bevolking ten tijde van de uitgave van de atlas: een inzet-kaartje op blad 13 laat bijv. de ‘betrekkelijke digtheid der provinciale bevolking door schaduwen’ zien, door de choropleetmethode dus. De provinciale bevolkingscijfers hebben betrekking op 1 januari 1859. Belangrijker dan deze choropleet is Mees vanwege de inleiding tot zijn atlas met 28 pagina’s over de ontwikkelingsstand van de geschiedenis-kartografie in Europa, met kritische beschrijvingen van de bestaande producten. Toelichtende kaarten zijn ook hier nog met de hand ingekleurd. Voor kleinere oplagen loonde de steendruk blijkbaar nog niet. We nemen uit deze atlas een voorbeeld van een historische kaart op, kaart 5, ‘De overzeesche bezittingen der Republiek op ’t einde der 17e. eeuw’. Het is een kaart, die in vele variaties de Nederlandse geschiedenisatlassen siert; het tijdstip is meestal zo gekozen dat zowel Nieuw-Amsterdam, Guyana, Noordoost-Brazilië, Elmina (Ghana), de kust van Angola, Kaap de Goede Hoop, Ceylon en Formosa (‘Zeelandia’ op de kaart) als een deel van de Indische archipel onder heerschappij van de VOC en de WIC vallen; hier valt het tijdstip iets later. Er wordt onderscheid gemaakt tussen gebied dat in Nederlands bezit is (oranje gekleurd) en weer verloren gegaan gebied (rood gekleurd).