Schoolkaart voor de natuurkunde en de volksvlijt van Nederland

Abstract

De ‘Schoolkaart voor de natuurkunde en de volksvlijt van Nederland’ (men zou nu zeggen : een fysisch-economische kaart) was door Winand Carel Hugo Staring ontworpen op verzoek van de afdeling Utrecht van het Nederlandsch Onderwijzers Genootschap en uitgegeven door A.C. Kruseman in Haarlem. De kaart bestond uit vijftien bladen op een schaal 1: 200.000. Op de hoofdkaart past hij vlaktinten toe om de grondsoorten aan te geven (dus de fysische informatie); de gronden uit het ‘Vierde tijdvak’ (Kwartair) deelt hij in in ‘Hedendaagsche gronden, nog aanhoudend ontstaande’ en ‘Gronden der voorwereld, uit de tijden der mammouthen’, vele duizenden jaren geleden. Mammoeten speelden toen voor het onderwijs de rol, die dinosauriërs nu spelen.Staring past arceringen toe voor de verschillende soorten landbouw (dus de economische informatie), zoals zes verschillende typen ‘Akkerbouw op klei’ en twee verschillende typen ‘Akkerbouw op zand’. Hieromheen staat een aantal thematische bijkaartjes en statistische tabellen, onder andere van de veeteelt, met de aantallen stuks vee per provincie en de veemarkten en klimatologische waarnemingen. Het is de eerste keer dat – in de bijkaart rechtsonder – de op dat moment bekende hoogtegegevens als isolijnenkaart in beeld worden gebracht: Hoogten in ellen boven den zeespiegel. Voor het land gelegen onder Amsterdamsch Peil wordt een zeer suggestieve golfsignatuur gebruikt.. De aantallen werknemers in de industrie en de gemeenten met meer dan 100 geïnstalleerde stoompaardekrachten zijn ook voor het eerst gevisualiseerd. Didactisch voldoet de kaart niet helemaal: alleen de grondsoorten kan men ook van een afstand onderkennen, verder moet alle informatie van dichtbij worden gelezen. De kaart was gedrukt bij de bekende (steen)drukkerij Smulders in Den Haag. Het bijzondere van deze kaart is dat er hier uit het niets opeens een volwassen wandkaart voor het onderwijs gebracht wordt. Behalve deze kaart ontwierp Staring ook een aparte geologische kaart en een landbouwkaart voor het onderwijs.