Abstract
Hoewel hij thans ook vooral de functie heeft van werkkaart ter verbetering van een verkeersweg voor de scheepvaart, was de reden van de productie van de ‘Rivierkaartserie van Nederland’ een andere: de frequente overstromingen. Om die tegen te gaan werd vanaf 1829 op grote schalen (1:5.000, 1:10.000) de loop van
... read more
de grote rivieren gekarteerd. Voor de eerste editie, naar zijn voornaamste bewerker de ‘Goudriaankaart’ genoemd, kwamen alle metingen en berekeningen in 1855 gereed; de laatste kaarten van deze serie verschenen in 1866.
De inhoud van de kaart bestond uit de begrenzing van de oevers-, zand- en slikplaten (bij de zogenaamde ‘Middelbare Rivierstand’) en rivierwerken (zoals kribben); om de kilometer staan er kilometerraailijnen dwars op de rivier, op de kaart aangegeven met symbolen voor de stenen kilometerpalen (op de bijbehorende transparanten werden de dwarsdoorsnedes door het rivierbed langs die raailijnen aangegeven); verder staan er de locatie van tonnen, bol- of stroombakens en van merktekens die de stroomrichting en de stroomdraad aangeven; en verder staan de bebouwing en het grondgebruik natuurlijk de dijken in een brede strook ten weerszijden van de rivier afgebeeld. Er staan geen dieptelijnen op deze eerste editie van de kaart; de diepte-informatie was opgenomen op bovengenoemde transparanten, met de peilraaien, diepten en stroomrichting.
De eerste 70 bladen van de eerste editie van de rivierkaart (afmetingen 50 x 80 cm) werden gedrukt door de steendrukkerij van de Militaire Verkenningen in Leiden, onder leiding van generaal-majoor Van Gorkum; na 1841 ging deze drukkerij over naar het Topographisch Bureau in Den Haag.
In het Koninklijk Besluit van 10 juli 1829, waarin het besluit wordt bekendgemaakt dat er ‘behoorlijke’kaarten zouden worden vervaardigd van de grote rivieren in het rijk, wordt gesteld dat de kartering betaald zal worden uit de inkomsten uit de ‘Rhijnvaart’. De kaart werd geproduceerd onder leiding van de hoofdingenieur B.H. Goudriaan. Het zijn de eerste kaarten van het Koninkrijk in de bonneprojectie. De kaart werd uitgebracht in zes series: Serie I bevatte Rijn, Waal en Merwede, Serie II Nederrijn, Lek en Nieuwe Maas, Serie III de Gelderse IJssel, serie IV de Boven-Maas, serie V de Oude- en Nieuwe Merwede en Hollands Diep en serie VI de Hollandse IJssel. De kaarten van serie VI (geproduceerd 1859-1860) werden in kleur gedrukt. Het zijn de eerste bladen van een officiële kaartserie waarop met kleurendruk werd geëxperimenteerd door C.F. Eckstein, hoofd van de drukkerij en later directeur van het Topographisch Bureau. De kaart werd gedrukt in negen vlakke tinten; later werd dat te duur en werd de kaart in zwart-wit, en tenslotte zelfs in lichtdruk gedistribueerd. De informatie uit de rivierkaart wordt thans via een digitaal informatiesysteem verspreid.
Hier opgenomen zijn voorbeelden van blad 1 (Schenkenschans/Lobith) van de serie I, Rijn, Waal en Merwede, blad 6 (Zutphen) van serie III, de Gelderse IJssel, en blad 2 (Nieuwerkerk)van serie VI, de Hollandse IJssel . De laatste kent dus een weergave in kleur, waarop met name het grondgebruik veel beter uitkomt.
show less
