Derde Plaat der overstroominge inhoudende het Ryk Nimweegen strekkende van de Steede Emmerik tot Thiel benevens de Meyerye van den Bos &c: met alle desselfs doorbraken in 't Jaar 1740 en 1741, seer naauwkeurig na het leven afgebeelt

Abstract

Het najaar van 1740 was er een van overvlóedige regens in geheel Europa. De rivieren stegen dan ook onrustbarend; op 17 december stond het water reeds tot aan de kruin van de dijken. In de nacht van 24 op 25 december braken de dijken bij Elden en Bemmel, bij Nederasselt en bij Alfen. Op 5 en 6 januari braken nog meer dijken, zodat begin januari niet minder dan 300.000 morgen land onder water stond (wellicht wordt de Gelderse morgen van 0,318 ha bedoeld, zodat het overstroomde gebied circa 100.000 ha groot was). Pas in maart was het water zover gezakt, dat men naar de woningen terug kon keren. Dat dergelijk nieuws grote invloed had op de nieuwsvoorziening is te begrijpen. Behalve boeken (zoals Gods rechtveerdige gerigtshandel met de inwoonders van Neerlant door het geweld van winden en waateren in 1740 en 1741 door Wilh. Temen, uitgegeven door de wed. Corn. van Heumen te Arnhem) verschenen er ook grote aantallen platen en kaarten. De uitgevers daarvan adverteerden in de Amsterdamse Courant wanneer hun exemplaar te koop was. De primeur hadden R. en J. Ottens, die al op 10 januari 1741 adverteren met een ‘Kaert, waer in werd aengeweezen de Geinundeerde Landen en Dyk-Breuken in Zuyd-Holland, Gelderland en Staets Brabant’, voor acht stuivers. Direct daarop volgen Petrus Schenk (12 januari), Covens en Mortier en de Erven J. Ratelband en Comp. (beiden 14 januari), tenslotte op 7 februari adverteren Arent van Huyssteen en Steven van Esveldt met ‘een Plaet [...] van de doorbraek van de Banddyk by Elten’ voor drie stuivers, en een ‘Nauwkeurige Aenwyzinge van alle de Doorbraken aen de Dyken, als mede de Rampen aen dezelve door d’Overstroomingen veroorzaekt, benevens de Vertoning van alle de droevige Ongelukken, die ‘er door het Water aen Menschen en Vee gebeurt zyn.’ Op 16 februari volgt een plaat. ‘van het overstromen der Rivieren en het doorbreken van den dyk by Elden, gelegen na by de stad Arnhem en Heusden, tot aen Cuylenburg’ getekend door Jan Smit en te koop voor acht stuivers. Na nog enkele andere platen volgt op 2 mei de advertentie voor de ‘derde Plaet der Overstrooming, waer in vertoond word de bevelgeving der Heeren Dykgraven aen de Arbeydslieden tot het repareren der Dyken &c., alles na ‘t leven, en de Kaert na de maetschael.’ Literatuur: Demoed, E.J., De Kerstvloed van 1740. In: Nederlandse Historiën 16, 6 (1982), blz. 200-202.