Leo Belgicus. Artificiosa & Geographica tabula sub Leonis figura 17. inferioris Germaniae Prouincias repraesentans, cui addita sunt singularum insignia, unà cum ordinaria Praefecturarum distinctione earumq. Praefectis; prout a° 1559

Abstract

De voorstelling van de Zeventien Provinciën in de vorm van een leeuw was in de 17de eeuw favoriet bij de Nederlandse kaartenuitgevers. De eerste, die een dergelijke kaart maakte, was Michael Aitsinger in 1583. Na onder anderen Johan van Doetecum (Rotterdam, 1598) en Claes Jansz. Visscher (Amsterdam, 1609) maakte ook Pieter van den Keere een 'Leo Belgicus', die hij in zijn atlas van de zeventien Nederlandse provincies plaatste. Door de Pragmatieke Sanctie van 1549 bracht Karel V zijn gewesten in de Nederlanden te zamen tot de Bourgondische Kreits; het aantal is afgeleid van de zeventien feodale titels van Karel V in dat gebied en had in feite niets met de werkelijkheid te maken. Welke zeventien 'Nederlanden' bedoeld worden, blijkt onder meer uit de cartouche aan de rechterzijde van de 'Leo Belgicus': de graafschappen (comitati) Holland (1), Zeeland (2), Vlaanderen (3), Artesië/Artois (4), Henegouwen/Hainaut (5), Namen/Namur (6) en Zutphen (7); de hertogdommen (ducati) Brabant (8), Luxemburg (9), Limburg (10) en Gelderland (11); het markgraafschap van het H. Roomse Rijk (Marchionatus Sacri Romani Imperii), dat alleen de stad Antwerpen omvat (12); en de heerlijkheden (domini) Mechelen (13), Utrecht (14), Friesland (15), Overijssel (16) en Groningen (17). Dat Holland en Zeeland één graafschap, Brabant en Limburg één hertogdom vormden (sedert 1288!), dat Antwerpen al sedert de 12de eeuw tot Brabant behoorde, dat Utrecht en Overijssel te zamen Sticht en Oversticht vormden, en dat ook Drenthe, de Ommelanden, Doornik en het Doornikse tot de Bourgondische Kreits behoorden, waren blijkbaar geen bezwaar voor de benaming '17 Provinciën'. Pieter van den Keere was de eerste die van deze Zeventien Provinciën een afzonderlijke atlas publiceerde. Literatuur: Koeman, Atl. Neerl. II, blz. 216-220 (deze atlas is Kee 1); Tooley, R.V., Leo Belgicus. An illustrated list. In: Map Collector's Series No. 7 (London, Map Collector's Circle. 1963). nr. 11; Pieter van den Keere, Germania Inferior, Amsterdam 1617 (facsimile with introduction by C. Koeman). Amsterdam, Theatrum Orbis Terrarum Ltd.,1966.