Nieuwe caerte op Java gheteeckent, van de eylanden van Java, Sumatra, Borneo tot Mallaca toe

Abstract

In 1598 publiceerde de Amsterdamse uitgever Cornelis Claesz. D'Eerste boeek. Historie van Indien [...] door G.M.A.W.L., waarin kaarten en platen gebonden waren. Na het 18de hoofdstuk staat vermeld: 'Hier stelt het Caertgien van Iava ende Sumatra', dit kaartje ontbreekt in alle bekende edities. Blijkbaar is het de bedoeling geweest dat deze Nieuwe caerte [...] in dit boek bijgebonden zou worden. Wellicht is het te laat gereedgekomen om nog gebruikt te worden. Ook in de latere edities van D'Eerste boeck ontbreekt het. De Nieuwe caerte [...] is de eerste afzonderlijke gedrukte kaart van de Indische archipel. Ze is vervaardigd met hulp van Petrus Plancius naar hoofdzakelijk Portugese gegevens, in 1596 verkregen te Bantam vooral van de piloot (stuurman) Pedro de Tayde. De kaart is gegraveerd door Baptista van Doetecum. De auteur van de kaart en van het boek geeft alleen zijn initialen: G.M.A.L. respectievelijk G.M.A.W.L. Deze letters worden door dr. Rouffaer verklaard als: Guillam Alias (Willem) Lodewijcksz. Willem Lodewijcksz. maakte de reis van Cornelis de Houtman, de eerste Nederlandse reis naar Oost-Indië (1595-1597) mee. Hiervoor had hij de Compagnie van Verre (een voorloper van de V.O.C., die in 1602 is opgericht) beloofd, de op de reis te verkrijgen gegevens niet aan derden mede te delen. De toch gedrukte journalen zijn niet ondertekend, Lodewijcksz. voorzag zijn werk met ondoorzichtige initialen. Literatuur: Rouffaer, G.P. en J. W. IJzerman, De Eerste Schipvaart der Nederlanders naar Oost-Indië onder Cornelis de Houtman 1595-1597, deel I en III (Werken uitgegeven door de Linschoten-Vereeniging VII en XXXII), ''s-Gravenhage 1915 en 1929.