Paskaarte vande Westersche Zee vertonende de Custen van Nederlandt, Vrancrijck, Engelandt, Spangien en Barbarien. Mitsgaders d'Eijlanden van Canarien, Açores, Cabo Verde en Terra Neuva

Abstract

Willem Jansz. Blaeu publiceerde zijn zeekaarten vooral in zijn zeemansgidsen Het Licht der Zee-vaert (1608), de Zeespiegel (1623) en de Haven-wyser (1634); slechts zeer weinig zeekaarten gaf hij als losse kaarten uit, deze zijn daarom buitengewoon zeldzaam. Eén van deze door Blaeu als losse kaart uitgegeven zeekaarten is de paskaart van het noordelijk deel van de Atlantische Oceaan, de ‘Westersche Zee’. Opvallend is dat deze paskaart de zuidpunt van Groenland tweemaal toont. Dat dit geen ‘vergissing’ is wordt verklaard in een tekst erboven (beginnend met ‘Terra Neuve’). De magnetische noordpool, waarheen de naald van het kompas wijst, komt niet overeen met de geografische noordpool. Dit.heeft vooral op deze hoge breedten een sterke miswijzing van het kompas tot gevolg (‘de compassen noordwesteren (...) twee streeken’) . Een gevolg hiervan en van de gebruikte projectie, de zogenaamde ‘platte paskaart’, is, dat een met behulp van het kompas op de kaart uitgezette lijn vanaf Hitlandt (Shetland) resp. Terra Neuve (Newfoundland) naar de zuidpunt van Groenland (Cape Farewell) deze kaap op twee verschillende plaatsen uitkomt. Daarom is ‘C. Farewel’ twee maal op de kaart ingetekend, één maal ‘zoo die van Terra Neuva beseyld wort’ en één maal ‘zoo die verscheyden leyt van Hitlandt.’ Lange tijd was dit exemplaar het enig bekende, totdat enige jaren geleden een tweede exemplaar te Parijs gevonden werd door Marcel Destombes. Literatuur: Destombes, M., Quelques rares cartes nautiques neerlandaises du XVIIe siècle. - In: Imago Mundi 30 (1978), blz. 56-70 (met afbeelding van het Parijse exemplaar).