Kaart van Europa

Abstract

Aan het eind van de 16de eeuw stonden de expedities naar het noorden in het centrum van de belangstelling. Deze expedities hadden tot doel een noordelijke doorvaart naar China en Indië te vinden. De theoloog en geograaf Petrus Plancius (1552-1622) neemt in de voorbereidingen van deze reizen een vooraanstaande plaats in. Zijn tijdgenoot Baudartius noemt hem de ‘principaelsten Autheur ende aendrijver van de voortreffelicke ende wijtvermaerde Oost-Indische Compagnie’. Men neemt aan dat hij de auteur is van deze kaart van Europa uit 1594, gegraveerd door Baptista van Doetecum (Doetechum) en uitgegeven door de Amsterdamse uitgever Cornelis Claesz. De voorstelling van Nowaja Zemlja op deze kaart was bij de publicatie ervan al verouderd. In 1592 publiceerde Plancius een wereldkaart waarop Nowaja Zemlja als een eiland los van het grote hypothetische poolland is getekend. Het bijkaart je in de rechterbovenhoek van de kaart van Europa toont een geheel ander beeld van dit gebied, het is alsof er op het laatste moment nog een correctie is aangebracht. Nowaja Zemlja is er getekend als een dubbel eiland, terwijl ten westen daarvan Engelse,‘ontdekkingen’ zijn opgenomen, zoals ‘Sr. Hugo Willoughbes land’, ‘Macsinof Ilands’ enzovoort (deze landen bleken later niet te bestaan). De (opgeplakte) titel van dit bijkaartje ‘Descriptio Novae Zemblae’ vermeldt dat er in juli 1594 schepen vertrokken zijn naar dit gebied met een opdracht van de Staten Generaal, en dat ze nog niet zijn teruggekeerd. De hier bedoelde reis is die van Cornelis Cornelisz. Nay en Willem Barentsz., ondernomen op initiatief van Petrus Plancius. Literatuur: l’Honoré Naber, S.P., Reizen van Willem Barents, Jacob van Heemskerck, Jan Cornelisz Rijp en anderen naar het noorden (1594-1597), 2de deel (Werken van de Linschoten-Vereeniging XV), ‘s-Gravenhage, 1917; Keuning, J., Petrus Plancius, theoloog en geograaf 1552-1622. Amsterdam, 1946.