Universalis Exactissima atquenon recens modo, verum et recentioribus nominibus totius Orbis insignita descriptio: quo nomine studiosis omnibus non tam utilis quàm maximè necessaria

Abstract

‘De nauwkeurige beschrijving van de wereld, niet alleen maar een nieuwe, maar één met de laatste namen van de gehele aarde er op getekend. Namen, die niet alleen nuttig, maar uiterst noodzakelijk zijn voor alle studies, door Giacomo Gastaldi uit Piemont, kosmograaf bij de Venetiërs. Te koop in Antwerpen bij Gerard de Jode, 1555.’ Deze titel, vrij vertaald, plaatste Gerard de Jode boven een kopie van de wereldkaart die Giacomo Gastaldi in 1546 te Venetië uitgaf onder de eenvoudige titel Universale. Deze wereldkaart, de eerste van deze kartograaf, wordt als één van de belangrijkste kaarten uit de 16de eeuw beschouwd. Er zijn vele kopieën van bekend. Wanneer we het kaartbeeld vergelijken met dat van Mercator (1538) valt direct het verschil op in het gebied van de Grote Oceaan: Amerika en Azië zijn met elkaar verbonden door een immens brede landmassa. Aan de westkust van Noord-Amerika is het schiereiland Californië getekend. Later zou deze - juiste - voorstelling vervangen worden door dat van een eiland, een op onduidelijke berichten gebaseerde misvatting. De - waarschijnlijk - Italiaanse kopiist van Gastaldi‘s kaart volgde diens wereldbeeld nauwkeurig, zij het met minder detaillering. Het zuidelijke continent is echter veel groter en met een totaal afwijkende vorm afgebeeld. Tevens zijn zes Latijnse legenda’s toegevoegd, onder andere met een verontschuldiging dat niet alle namen in het Latijn gesteld zijn, omdat men de namen moest mededelen zoals ze aangeboden werden (Cand. lectori, Ne offendant te haec barbara nomina [...]). Met betrekking tot het zuidelijke continent zegt men: ‘Dit zuidelijke land, dat nog niet verkend is, ligt volgens velen en ook betrouwbare berichten op een afstand van 350 mijl van Kaap de Goede Hoop’ (Terra hec Australis [...]). De weergave van Amerika wordt verklaard als volgt: ‘Wanneer wij in de afbeelding van Amerika van andere kosmografen afwijken en voorzover wij dit continent van Azië afscheiden, dat is niet zonder reden voor ons een vaststaand feit’ (Quod in describendo America [...]). Dit exemplaar is het enig bekende; de Bibliotheque Nationale in Parijs bezit een exemplaar met een gewijzigde en ongedateerde titelstrook, die aan de onderzijde van de kaart geplakt is. Literatuur: Tooley, R.V., Maps in Italian atlases of the sixteenth century. – In: Imago Mundi III (1939), blz. 12-47.