Van aangezicht tot aangezicht. Vergelding in een positief daglicht. In gesprek met rechter Rinus Otte

Abstract

Rinus Otte promoveerde aan de Katholieke Universiteit Brabant op het proefschrift Het stelsel van gedragsregels in het wegverkeer. In 1995 werd hij parttime rechter in Assen en adviseur bij het ministerie van Justitie. Tot voor kort was hij hoogleraar Verkeersrecht en Verkeerskunde aan de Rijksuniversiteit Groningen. Momenteel is hij vice-president van het gerechtshof Arnhem. Otte was voorzitter van de commissie Vrijheidsbeperking die in 2003 adviseerde over de voorwaardelijke veroordeling. Het arsenaal van de rechter dat aan vrijheidsstraffen vooraf gaat, moet volgens de commissie worden verruimd, zoals het verbod zich op een bepaalde locatie te bevinden of met iemand contact op te nemen. Ook behandeling, schadeherstel en elektronisch huisarrest zouden moeten worden toegevoegd aan het arsenaal van voorwaardelijke straffen. Otte wijst er herhaaldelijk op dat de politiek moet ophouden op de stoel van de rechter plaats te nemen. Het voornemen van de minister om gevangenen al na de helft van hun straf naar huis te sturen om daarmee cellen vrij te krijgen, acht hij ongeloofwaardig. Het gaat hem om humaan straffen: veroordeelden moeten geen douw krijgen, maar er moet juist naar gedragsverandering worden gestreefd. Regelmatig verschijnen er publicaties van hem rondom de problematiek van het straffen. Eén van die publicaties, ‘Reële kansen en kansloze verwachtingen van de straf in een veranderende samenleving. Schuld en boete in de sleutel van een ruim vergeldingsbegrip’ (Delikt en Delinkwent 2002, afl. 9) is gebruikt als opmaat voor het interview. Terwijl veel strafjuristen vergelding louter negatief opvatten (leedtoevoeging) geeft Otte er een positieve draai aan. Zijn opvatting is verwant met die van Pompe en recentelijk Anthony Duff, de Schotse filosoof die straf opvat als boetedoening. Zo treffen we bij Otte de opvatting aan dat de rechter dient in te spelen op het morele besef van de dader en dat de straf tot inkeer kan leiden.