Stress, maar dan in tienertaal

Abstract

stress en de daarbij behorende negatieve gevolgen nemen toe onder de jeugd door veranderingen in de huidige maatschappij. In de jeugdgezondheidszorg is stress echter een onderbelicht thema en wordt het niet effectief gesignaleerd door de communicatiekloof tussen jong en oud. Dit onderzoek probeert deze kloof te dichten en het signaleren te vereenvoudigen, door het perspectief van tieners over stress in beeld te brengen. Door middel van focusgroepen en diepte-interviews met achtstegroepers zijn de ervaringen en uitingen van stressreacties bij tieners inzichtelijk gemaakt. De resultaten laten zien dat de stressreacties grotendeels worden gevormd door de gedachten en zorgen die tieners hebben over stressvolle situaties, waarin het goed willen presteren een rode draad vormt. Gevoelens, emoties en fysieke reacties worden in kleine mate ervaren, waarbij boosheid richting zichzelf en anderen de meest ervaarde emotie is en hoofd- en buikpijn de meest ervaarde fysieke reactie. Voornamelijk jongens zeggen weinig problemen, gedachten, gevoelens en emoties te ervaren. De bevindingen betreffende de ervaring van stressreacties kunnen verklaard worden aan de hand van factoren opgemaakt uit de bestaande literatuur: de jeugdcultuur en de sociaal-emotionele- en taalvaardigheden. De resultaten laten daarnaast zien dat ook in de uitingen van stressreacties de gedachten centraal staan, waarmee tieners indirect aangeven gestrest te zijn. Meisjes uiten zich over hun gevoel en zijn ‘gespannen’. Jongens daarentegen richting zich eerder op de situatie en hebben ergens ‘geen zin in’, waarbij zij weinig praten over hun problemen en emoties. Stressvolle situaties leiden bij beide daarnaast ook tot gedragsuitingen als overgevoeligheid, veel boos en chagrijnig zijn, druk of rustig worden, moeilijk in slaap komen en een slechte concentratie. De bevindingen over de uitingen kunnen verklaard worden met factoren gezien in de bestaande literatuur: communicatiestijl en jongerentaal. Daarnaast haalt dit onderzoek ook het belang van de gesprekspartner naar voren, waarbij vertrouwen in en de reactie van de ander invloed heeft op de mate van uiten door tieners. De JGZ wordt geadviseerd om op basis van de bevindingen handvatten op te stellen voor het houden van een ‘goed’ gesprek met tieners over stress en andere problemen, ter verbetering van de signalering van jeugdstress. Ook wordt de verbinding tussen de JGZ en het onderwijs ter discussie gesteld. Daarnaast moet (school-)onderzoek naar jeugdstress worden opgesteld vanuit het perspectief van tieners in plaats van volwassenen, om het daadwerkelijke stressniveau te bepalen. Aangezien tieners thuis het liefst hun problemen delen, beoogt het onderzoek ten slotte ouders te ondersteunen in de communicatie met tieners door het geven van praktische tips, welke tegelijkertijd als eerste opzet dienen voor de geadviseerde handvatten.