Intergemeentelijke samenwerkingsverbanden in de Wet maatschappelijke ondersteuning: invloed van privaat- en publiekrechtelijke samenwerkingsstructuren op de bestuurskracht van Nederlandse gemeenten

Abstract

Sinds de decentralisatie zijn veel gemeenten gaan samenwerken om hun bestuurskracht te vergroten of behouden. In Nederland kunnen hiervoor verschillende samenwerkingsvormen worden gehanteerd met allen een eigen structuur. In dit onderzoek is bestudeerd hoe (een combinatie van) structuurkenmerken van invloed zijn op de bestuurskracht van Wmo-samenwerkingsverbanden. Hierbij zijn structuurkenmerken (functie, complexiteit van relaties, (a)symmetrie van relaties, coördinatievorm, positie, afhankelijkheid en discretionaire bevoegdheid) gerelateerd aan onderdelen van bestuurskracht (democratische legitimiteit, kosten en interne- en externe dienstverleningsprocessen). Uit interviews met wethouders, gemeentesecretarissen en ambtenaren blijkt dat een aantal structuurkenmerken van invloed is op de bestuurskracht van gemeenten in alle samenwerkingsvormen. De functie en discretionaire bevoegdheid leiden tot verbetering van interne- en externe dienstverleningsprocessen en lagere inkoopkosten voor alle samenwerkingsverbanden. De complexiteit van relaties in alle samenwerkingsvormen heeft echter nadelige gevolgen voor de kosten en interne dienstverleningsprocessen van gemeenten. Naast deze algemene trends beïnvloedt een aantal structuurkenmerken de bestuurskracht van gemeenten uit specifieke samenwerkingsvormen. Voor het Openbaar lichaam, Gemeenschappelijk orgaan en de Centrumregeling zorgen de positie en discretionaire bevoegdheid voor verminderde indirecte democratische legitimiteit. De afhankelijkheid van het Gemeenschappelijk orgaan en de Centrumregeling dragen hier tevens aan bij. Daarnaast heeft een toenemende complexiteit van relaties een negatieve invloed op de indirecte democratische legitimiteit en interne dienstverlening in het Openbaar lichaam, Gemeenschappelijk orgaan en de Centrumregeling. Hoewel geen structuurkenmerken, blijken vertrouwen en transparante communicatie belangrijke voorspellers voor een goede afstemming tussen gemeenten, wat uiteindelijk kan leiden tot het vergroten van bestuurskracht. Bovenstaande bevindingen leveren een aantal aanbevelingen op voor gemeenten, waarbij het van belang is om te blijven investeren in vertrouwen, onderlinge relaties en transparante communicatie.