Alles moet anders: beeldende kunstkritiek in de Nieuwe Gids

Abstract

Alles moet anders: beeldende kunstkritiek in de Nieuwe Gids - De invloed van de beeldende kunstkritiek zoals gepubliceerd in de Nieuwe Gids op de Nederlandse beeldende kunstkritiek in de periode 1890-1910.

In 1885 richt een gezelschap gelijkgestemde schilders en schrijvers - de Tachtigers - de Nieuwe Gids op. Volgens hen moet alles anders: de literatuur, de maatschappij, maar ook de beeldende kunstkritiek. In het tijdschrift verschijnen kunstkritieken van kunstenaars die de rol van criticus op zich nemen. In 1890 maakt kunstenaar-criticus Jan Veth de balans op. Volgens hem hebben de kunstkritieken die hij en zijn collega’s hebben gepubliceerd een grote invloed gehad op de culturele weekbladen. Heeft de beeldende kunstkritiek zoals gepubliceerd in de Nieuwe Gids inderdaad invloed gehad op de Nederlandse beeldende kunstkritiek? De algemene teneur van de kritieken en verschillende schrijfelementen zijn benoemd. De kritieken zijn echter nog niet eerder aan een uitgebreide, systematische analyse onderworpen. Deze thesis onderzoekt de Nederlandse kunsthistorische context waarin de kritiek van de periode 1885-1910 verscheen, het veranderende Nederlandse kunstkritische landschap en de veranderende denkbeelden over kunstkritiek. Het accent ligt echter op de systematische analyse van de kunstkritiek die in de Nieuwe Gids – en later in diverse andere bladen – verscheen. Daarbij is het beoordelingsmodel dat neerlandicus en literatuurcriticus Wam de Moor ontwikkelde essentieel. De analyses bieden inzicht in welke stijlelementen, argumentatiesoorten en strategieën opvallen in de kritiek zoals gepubliceerd in de Nieuwe Gids, en de mate waarin dergelijke elementen terugkeren in latere kunstkritiek.