Beeld in tekst: een toevoeging? Een onderzoek naar leesinstructies en verwijzingen als effectieve middelen ter verbetering van het tekstbegrip van leerlingen uit het basisonderwijs.

Abstract

Het huidige onderzoek heeft als doel meer inzicht te verwerven in het tekstbegrip van leerlingen uit de twee hoogste klassen van het basisonderwijs. Een experimenteel onderzoek is verricht naar leesinstructies en naar pijlen tussen tekst en beeld, als effectieve middelen ter verbetering van het tekstbegrip. 48 leerlingen hebben beschrijvende teksten bestudeerd over een biologisch proces. In dit onderzoek zijn vier experimentele condities geconstrueerd, waar de variabelen leesinstructies en pijlen zijn gevarieerd. Bij de conditie leesinstructie kreeg de leerling een instructie om voorafgaand aan het lezen de afbeelding te bestuderen. Bij de conditie verwijzingen, werd de leerling door middel van pijlen tussen tekst en beeld geleid naar het relevante onderdeel van de afbeelding. Tevens was er een conditie waar beide tekstmanipulaties toegevoegd waren en een conditie waar geen van beide manipulaties waren toegevoegd. Een controleconditie zonder manipulaties of afbeeldingen, moest uitwijzen of er een effect bestond van het toevoegen van enkel een afbeelding aan de tekst. Door middel van een retention - en een matchingvraag is het tekstbegrip van de leerling gemeten. Een retentionvraag is een vraag naar de linguïstische reproductie van een tekst, een matchingvraag meet of de lezer de afbeelding heeft bekeken: de lezer moet onderdelen van een afbeelding dan op de juiste plaats zetten. De resultaten hebben uitgewezen dat er afzonderlijke hoofdeffecten bestaan van leesinstructies en verwijzingen, maar geen interactie-effecten. Het effect van verwijzingen hing echter af van de mate van voorkennis van de leerling. Wanneer leerlingen aangaven over voorkennis te beschikken van het onderwerp, profiteerden zij niet van de aanwezigheid van pijlen tussen tekst en beeld. Leerlingen zonder voorkennis begrepen de tekst juist wel beter wanneer deze verwijzingen aanwezig waren, en scoorden lager wanneer er geen pijlen aanwezig waren. De conclusie die kan worden getrokken, is dat het toevoegen van leesinstructies en pijlen bevorderlijk is voor het tekstbegrip.