Het Leven van de Joodse harpiste Rosa Spier tijdens de Duitse bezetting van Nederland 1940-1945

Abstract

De harpiste Rosa Spier (1891-1967) ontwikkelde zich tot een nationaal- en internationaal bekende concertharpiste. Zij gaf les aan de Conservatoria van Amsterdam en Den Haag, en was vanaf 1932 als solo-harpiste aan het Concertgebouw Orkest verbonden. Door middel van literatuur- en bronnenonderzoek wil ik in deze scriptie bijdragen aan een gedetailleerd en wetenschappelijk verantwoord overzicht van haar leven tijdens 1940-1945. In deze periode onderging zij als musicus, maar ook als persoon de ingrijpende maatregelen van de Duitse bezetter. In het kader van de arisering verloor zij haar baan bij beide conservatoria en bij het Concertgebouw Orkest. Na een periode bij het Joodsch Symphonie Orkest dook zij onder. Mogelijk als gevolg van verraad kwam zij op 3 december 1942 in Kamp Westerbork terecht. Vanaf 5 januari 1943 kwam zij onder de bescherming van “Lijst Van Dam” te staan, hetgeen van grote invloed was op de verdere gebeurtenissen in haar leven deze jaren. Door haar positie op deze lijst vertrok zij op 16 februari 1943 naar huize De Schaffelaar in Barneveld als lid van de Barneveldgroep, die daar een relatief beschermde status genoot. Deze Barneveldgroep werd echter op 29 september 1944 via Westerbork op 4 september 1944 naar Theresienstadt gedeporteerd. Begin februari besloot zij mee te gaan naar het neutrale Zwitserland met een uitwisselingstransport dat het gevolg was geweest van hoge politieke onderhandelingen. Toen zij, nadat zij in Zwitserland herenigd was met een harp, in augustus 1945 terugkwam in Nederland, kreeg zij te maken met teleurstellingen die haar deden besluiten een nieuwe start te maken bij het zojuist opgerichte Radio Filharmonisch Orkest. Naast een inleiding over de Duitse cultuurmaatregelen en een biografische schets van Rosa’s vooroorlogse leven zijn vooral de episodes over de Barneveldgroep en het transport naar Zwitserland in deze scriptie van nieuw feitenmateriaal voorzien.