De Reynaert is de Reinhart niet: Twee vossenverhalen in vergelijkend perspectief

Abstract

Wie in Nederland of België is opgegroeid, heeft op jongere of oudere leeftijd vrijwel zeker een keer kennisgemaakt met Reynaert, de bekendste vos uit de Nederlandstalige literatuur. Kinderen luisteren op school naar het vossenverhaal, knutselen vossenmaskers, spelen in een Reynaertmusical, en bij de achthonderdste verjaardag van de stad Sint-Niklaas in 2017 kleurden ze zelfs een reusachtige vos in krijt op de Grote Markt. Ook in andere gemeenten van het Waasland is de grote symbolische waarde van Reynaert duidelijk zichtbaar. Hier kun je na een wandeling langs de Reynaertroute een verfrissend Reynaertbiertje drinken of van een Reynaertgebakje genieten.2 Reynaert kom je dus, althans in Oost-Vlaanderen, bijna overal tegen. Dit geldt in bredere zin ook voor de Reynaertliteratuur. In de Lage Landen krijgt met name de Middelnederlandse Van den vos Reynaerde grote aandacht. Wie buiten de Nederlandse (taal-)grenzen op vossenjacht gaat, kan echter nog meer sporen van de vos ontdekken. Er bestaat namelijk sinds het einde van de twaalfde eeuw ook een Duitse versie van het Reynaertverhaal: de Reinhart Fuchs, een Middelhoogduits dierengedicht dat waarschijnlijk in de Elzas is geschreven. Zowel de Nederlandse Van den vos Reynaerde als de Duitse Reinhart Fuchs gaan terug op de Oudfranse Roman de Renart. Desondanks vertonen ze verschillen in de opbouw, de structuur en de manier van vertellen. Deze bijdrage analyseert een aantal verschillen tussen het Duitse en het Nederlandse vossenverhaal.