IDEOLOGISCHE MASSAMOORD. Een ideeënhistorische analyse van de invloed van het natuurrrecht op de ideologische onderbouwing voor de Terreur tijdens de Franse Revolutie (1793-1794) van Maximilien de Robespierre

Abstract

Deze scriptie heeft aan de hand van een ideeënhistorische benadering toespraken en bijdragen aan debatten van Maximilien de Robespierre (1758-1794) geanalyseerd om een antwoord te kunnen geven op de vraag in hoeverre het natuurrecht bij Robespierre beslissend is geweest in zijn ideologische onderbouwing voor de Terreur tijdens de Franse Revolutie (1793-1794). Uitgangspunt voor dit onderzoek was de publicatie The Terror of Natural Right van de Amerikaanse historicus Dan Edelstein, waarin wordt betoogd dat het natuurrechtelijk discours de ideologische onderbouwing betrof van de Terreur tijdens de Franse Revolutie. Deze scriptie erkent het belang van bovengenoemd discours, maar relativeert het werk van Edelstein en andere auteurs binnen de stroming in het debat rondom de Terreur die proberen deze historische gebeurtenis te verklaren aan de hand van ideeën en ideologieën. Dat doet dit onderzoek door vraagtekens te zetten bij het bestaan van de mogelijkheid van het ontwaren van een specifiek ideologisch discours dat ten grondslag zou hebben gelegen aan de Terreur. Uit de bevindingen kan namelijk geconcludeerd worden dat Robespierre gebruik heeft gemaakt van zowel het natuurrecht als het concept van de ‘algemene wil’ in het rechtvaardigen van zijn politieke keuzes. Zo kan men heel duidelijk het natuurrechtelijke concept van ennemi du genre humain, een buiten-juridische categorie voor misdadigers tegen de menselijkheid, traceren in zijn toespraken en debatten. Echter, het concept van de algemene wil zoals neergelegd in Het Maatschappelijk Verdrag van Jean-Jacques Rousseau komt ook veelvuldig terug in de toespraken en geschriften van Robespierre. Doordat de verbinding van de conceptuele analyse met de analyse van de primaire bronnen heeft laten zien dat de leider van de Terreur intensief gebruikmaakte van beide concepten, plaatst deze scriptie een kritische noot binnen het bovenstaande debat.

Hidde van Roosmalen Universiteit Utrecht 2 april 2017