De oudejaarsconference en de Nederlander

Abstract

Voor deze scriptie heb ik onderzoek gedaan naar de oudejaarsconference van Herman Finkers uit 2015. De oudejaarsconference is uitgegroeid tot een Nederlandse traditie. Elk jaar, op oudejaarsavond, bespreekt een conferencier met humor het afgelopen jaar. Daarbij spreekt hij het Nederlandse volk aan als één geheel; er wordt een gevoel van saamhorigheid gecreëerd. De voorstelling weerspiegelt niet alleen de gebeurtenissen van het afgelopen jaar, maar ook de visie en het wereldbeeld van de cabaretier. Dit wereldbeeld construeert een idee of beeld van Nederland en de Nederlandse identiteit. Ook Herman Finkers creëert in zijn conference een beeld van Nederland en de nationale identiteit. In mijn onderzoek heb ik Finkers’ conference door een mediawetenschappelijke bril bestudeerd. Met gebruik van verschillende theorieën over de oudejaarsconference, de constructie van identiteit en de rol van media en televisie bij het creëren van een gemeenschappelijke cultuur, heb ik gekeken naar de voorstelling die Finkers gaf. Daarbij heb ik onderzocht op welke manier(en) de Nederlandse nationale identiteit wordt geconstrueerd in zijn conference. Mijn specifieke focus lag op de rol die processes of othering spelen bij de constructie van een Nederlandse identiteit. Ik heb hiervoor drie verschillende fragmenten geanalyseerd waarin Finkers’ persoonlijke wereldbeeld duidelijk naar voren komt, op zowel een impliciet als een expliciet niveau. In deze fragmenten, die gaan over geloof en religie, discriminatie, liefde en relaties, spreekt Finkers zich uit over de gebeurtenissen van het afgelopen jaar. Hij construeert hiermee een duidelijk beeld van ‘Nederland’ en ‘de Nederlanders’; dit beeld is vrij conservatief. Christelijke normen en waarden vormen daarbij de basis en andere geloven en religies, net zoals de homoseksuele man of de zwarte medeburger, worden getolereerd, maar uiteindelijk niet ingesloten in de Nederlandse identiteit. In het beeld wat Finkers construeert van Nederland en de Nederlandse nationale identiteit, staat de blanke heteroseksuele man centraal. De vraag is of deze geconstrueerde identiteit niet problematisch is. Loopt Finkers niet achter de feiten aan en probeert hij niet een beeld in stand te houden dat eigenlijk niet meer rijmt met de actuele feiten en gang van zaken?