Een duidelijk Uniform Pensioen Overzicht voor iedereen: een onderzoek naar de invloed van taalvaardigheid en voorkennis op het vinden en begrijpen van informatie in het Uniform Pensioen Overzicht

Abstract

Het pensioenbewustzijn is in Nederland erg laag. Om dit te verbeteren, sturen pensioenuitvoerders hun deelnemers jaarlijks een Uniform Pensioen Overzicht (UPO). Het UPO dient de ontvanger een duidelijk overzicht te geven van de pensioensituatie, maar slaagt daar tot nu toe onvoldoende in. Het doel van deze studie is om te onderzoeken of het vernieuwde UPO uit 2017 er beter in slaagt om de beoogde doelen te bereiken dan het UPO uit 2013. Vanuit communicatiewetenschappelijk perspectief wordt onderzocht in hoeverre het vinden en begrijpen van informatie in het UPO 2017 onafhankelijker is van lezersvaardigheden als het niveau van voorkennis en taalvaardigheid. Idealiter vermindert de invloed van lezersvaardigheden, zodat het minder uitmaakt in hoeverre de lezer vaardig is voor het begrijpen van informatie. Het UPO wordt dan begrijpelijker voor iedereen. Dit wordt het Martinus-effect genoemd. Aan 115 proefpersonen werden achtereenvolgens een cloze-toets, woordenschattoets, financiële kennistoets en begripsvragen over het UPO voorgelegd. Uit de resultaten blijkt dat het minder uitmaakt in hoeverre proefpersonen vaardig zijn om het UPO te begrijpen, wat duidt op een Martinus-effect. Dit effect is in een onverwachte richting, omdat proefpersonen informatie uit het UPO 2017 slechter kunnen vinden en begrijpen dan in het UPO 2013. Concluderend is het UPO 2017 minder begrijpelijk voor iedereen. Deze bevindingen worden met enig voorbehoud geïnterpreteerd, omdat er alternatieve verklaringen zijn voor de resultaten. Dit onderzoek geeft een interessant beeld over de invloed van voorkennis en taalvaardigheid op de begrijpelijkheid van het UPO 2017, maar dit moet verder worden onderzocht in laboratoriumonderzoek.