Scusami! Una ricerca comparativa sulle differenze nelle modalità di comunicazione fra Italiani e Olandesi riguardo l'atto del chiedere scusa

Abstract

In deze scriptie worden communicatieve verschillen onderzocht tussen Nederlanders en Italianen. Hierbij staat de taalhandeling van het aanbieden van excuses centraal. Specifieker gezegd, zijn bij dit onderzoek de intra-culturele verschillen in zowel de Italiaanse als de Nederlandse cultuur onderzocht. Vervolgens is gekeken of er sprake is van een intercultureel verschil tussen de Nederlandse en Italiaanse cultuur.

Om te onderzoeken of er inderdaad verschillen (of overeenkomsten) tussen Nederlanders en Italianen wat betreft deze specifieke taalhandeling zijn, is een Discourse Completion Task online uitgevoerd. Bij zo’n onderzoek krijgen respondenten nauwkeurige beschrijvingen van verschillende situaties te zien. Vervolgens moeten zij zich inbeelden in de beschreven situatie en aangeven hoe zij op dat moment zouden reageren. De test bestond uit zes formele en zes informele situaties, die gericht waren op het aanbieden van excuses. Daarnaast waren er tien fillers in aanwezig over het doen van een verzoek. De fillers dienden ter voorkoming van berekenende antwoorden van de deelnemers, wat kan ontstaan als de respondenten achterhalen wat er precies in het onderzoek onderzocht wordt. De fillers zijn echter niet geanalyseerd in deze scriptie. Er is specifiek gezocht naar deelnemers tussen de 18 en 26 jaar met of de Nederlandse of de Italiaanse nationaliteit en voldoende kennis van respectievelijk het Nederlands of het Italiaans. Slechts de antwoorden van moedertaal sprekers zijn geanalyseerd. De Nederlanders kregen een versie in het Nederlands; de Italianen in het Italiaans. Er is geprobeerd beide versies zoveel mogelijk inhoudelijk met elkaar overeen te laten komen.

De drie variabelen uit dit onderzoek zijn gebaseerd op de formule van Brown en Levinson (1978, 1987) die de weightiness ofwel “zwaarte” van een face threatening act berekent aan de hand van de optelsom van de sociale- en machtsafstand tussen de gespreksdeelnemers en de rank of imposition van de spreker op de negative face of positive face van de luisteraar. Daarnaast heeft de opvatting van Hofstede (n.d.) over de machtsafstand in de Nederlandse en Italiaanse cultuur een invloedrijke rol in deze scriptie gespeeld. Bij het analyseren van de onderzoeksresultaten zijn de vijf strategiëen voor het aanbieden van excuses van Olshtain en Cohen (1983) erg belangrijk geweest. In aanvulling hierop zijn de theorieën over upgraders en downgraders van Blum-Kulka en Olshtain (1984) toegepast.

Uit de onderzoeksresultaten is gebleken dat er bij de antwoorden van de Italiaanse respondenten sprake lijkt te zijn van een intra-cultureel verschil in formele en informele context. Het lijkt erop dat er in formele context vaak een sociale- en machtsafstand tussen de gespreksdeelnemers aanwezig is. Dit verschil lijkt eveneens, ook al minder sterk, aanwezig te zijn in de antwoorden van de Nederlandse respondenten. In informele context lijkt er daarentegen in beide culturen sprake te zijn van sociale- en machtsnabijheid. De rank of imposition lijkt in beide culturen vaak sterk persoonsgebonden. Wat betreft de interculturele verschillen tussen de Nederlanders en Italianen kan geconcludeerd worden dat de onderzoeksuitkomsten doen veronderstellen, dat er een intercultureel verschil bestaat in formele context. In informele context lijken de responsen van de Italianen en Nederlanders minder van elkaar te verschillen.