Gasthuizen en hofjes in de vroegmoderne tijd

Abstract

Zijn gasthuizen en hofjes in vroegmodern Nederland dezelfde soort instituties? Dankzij een analyse kan hierop ‘nee’ geantwoord worden. De instituties zijn met vrijwel dezelfde motieven gesticht, maar hebben een andere structuur. In gasthuizen konden meer mensen opgevangen worden dan in hofjes. Daarnaast waren hofjes voor middenstanders en gasthuizen voor arme ouderen, op de proveniers die zich inkochten na. Gasthuizen hebben daarnaast een veel religieuzer karakter, terwijl hofjes voornamelijk een statussymbool waren. Beide hadden wel de oprechte intentie om arme ouderen te helpen. Toegangseisen komen voor de instituten deels overeen. Beide hadden voorkeur voor alleen dames of alleen heren, ongeacht huwelijksstatus. De toegang was in principe gratis, maar soms werd een vergoeding of lage inkoopsom gevraagd. Tevens waren extra diensten bij beide instellingen mogelijk voor een meerprijs. Religieuze eisen waren echter alleen bij hofjes bewezen, afgeleid kan worden dat deze ook bij gasthuizen aanwezig waren. Hofjes genoten meer luxe. Luxe is hier gelijkgesteld aan privacy. De mate van privacy was erg belangrijk voor status.