Nepneutraliteit in Nederland: technologisch georiënteerde wetgeving voor een economisch probleem

Abstract

1 januari 2013 werden de netneutraliteit bepalingen die in de Nederlandse telecommunicatiewet zijn vastgelegd officieel van kracht. Dit was het resultaat van een debat daarover dat in de jaren daarvoor was gevoerd waarbij verschillende stakeholders waaronder burgerrechtenbeweging Bits of Freedom, Internet Provider KPN, en de Nederlandse regering betrokken waren. Netneutraliteit betreft de gelijke behandeling van data bij het transport binnen een netwerk. De veronderstelling daarbij is dat dit innovatie ten goede komt doordat verschillende applicaties en diensten op gelijke voet gebruik van het internet kunnen maken. Dat datatransport is een materiële praktijk die bestaat uit ideologische, technologische en economische relaties waarbij verschillende actoren betrokken zijn. In dit onderzoek beantwoord ik de vraag hoe de discursieve constructie van netneutraliteit door stakeholders in het netneutraliteitdebat in Nederland en de wetgeving waar dit in heeft geresulteerd, zich verhoudt tot netneutraliteit als materieel object. Dit doe ik vanuit een actor-network theorie perspectief. Mijn uitgangspunt daarbij is dat er verschillende invullingen van netneutraliteit naast elkaar bestaan die voortkomen uit benaderingen vanuit verschillende perspectieven. Deze verschillende invullingen, en de relaties waaruit zij bestaan, kunnen via verschillende methodes blootgelegd worden. In dit onderzoek doe ik dit met behulp van een material object analyse van het datatransport dat volgens netneutraliteit 'neutraal' dient te geschieden, en een critical discourse analysis van het netneutraliteitdebat. Het datatransport bestaat uit verschillende ideologische, technologische en economische relaties. Het datatransport op internet is op technologisch vlak vormgegeven vanuit een ideologie die gericht is op het delen van informatie en voortbouwen op elkaars werk. De wijze waarop dit tegenwoordig precies plaatsvindt is daarnaast echter afhankelijk van technologische limieten en economische overeenkomsten. In het netneutraliteit discours in Nederland bleek er echter amper ruimte te zijn voor deze materiële kant van netneutraliteit. Netneutraliteit lijkt daarin niet om de gelijke behandeling van data op het vlak van datatransport te draaien, maar om de gelijke behandeling van data bij het doorrekenen van tarieven voor datagebruik aan consumenten. Taal bepaalt deels hoe wij dingen begrijpen en het discours heeft op deze wijze ook een rol gespeeld in de vormgeving van de netneutraliteitsbepalingen in de telecommunicatiewet. Het is daarbij de vraag of de wetgeving waarin dit discours vanuit economisch perspectief heeft geresulteerd daadwerkelijk een vorm van netneutraliteit is en ook het innovatieve karakter van het internet zullen waarborgen zoals dat ooit beoogd was.