Onderzoek naar de herkomst van huidige architectuurtermen met betrekking tot de kerkbouw

Abstract

De wetenschappelijke bestudering van architectuur nam een hoge vlucht in de negentiende eeuw. Zodoende ontstond de behoefte aan een vast discours van eenduidige architectuurtermen. De architectuurtermen die we terugvinden in de huidige handboeken en lexicons lijken evident en vaststaand. Desalniettemin had ons woord voor zo'n kenmerkend onderdeel van de middeleeuwse kerk, de steunbeer, vreemd geklonken in de oren van Evert Spoorwater, Rombout II Keldermans en hun tijdgenoten van vijf eeuwen geleden. In deze bachelorscriptie is de herkomst nagegaan van enkele woorden, alsook synoniemen hiervan, met betrekking tot de middeleeuwse kerkbouw: arduin, beuk (van lichtbeuk, dwarsbeuk, kerkebeuk, etc.), oksaal, steunbeer, triforium en venstertracering. Van woorden als arduin en triforium is de herkomst obscuurder dan sommige bronnen ons doen geloven. Beuk komt van het woord buik (holte of romp) terwijl het synoniem hiervan, schip, via het Latijnse navis, terug te voeren is op naos, het Griekse woord voor tempel. Oksaal komt van dorsale, de kleden die vroeger achter hooggeplaatste personen werden gehangen. Desalniettemin heeft het kunnen verbasteren tot hoogzaal, waarmee later het koor en de zangersgalerij werden aangeduid. Venstertracering en het synoniem maaswerk zijn terug te voeren op de tekenarbeid (het traceren en meten) van de ontwerper. Duidelijk wordt hoe vanaf de negentiende eeuw geleidelijk een eenduidig discours ontstond waarbij regionale synoniemen verdwenen of deze slechts door dialectsprekers worden gebezigd. Het is opvallend hoe toen in korte tijd enige architectuurtermen werden opgevoerd, zoals schraagbeer voor steunbeer, die weer spoedig verdwenen.