Solidariteit aan de goden overgeleverd? Het effect van levensbeschouwing op solidair gedrag in Nederland en de rol van individualisme hierin nader bezien

Abstract

In dit onderzoek wordt de rol van levensbeschouwing in het verklaren van solidair gedrag in Nederland onderzocht. De levensbeschouwelijke groepen die voor dit onderzoek gebruikt worden, zijn aan te merken als christenen, spirituele christenen, spirituelen en niet-religieuzen. De hoofdvraag die gesteld wordt, luidt als volgt: In welke mate verschillen mensen van verschillende levensbeschouwelijke identiteiten in solidariteit en in hoeverre kunnen deze verschillen verklaard worden door verschillen in individualisme? Deze hoofdvraag is opgesteld aan de hand van een theoretisch kader, waarin als het ware twee kampen te onderscheiden zijn. Het eerste kamp veronderstelt een teloorgang van de solidariteit als gevolg van de neergang van traditionele religie en haar verbindende functie. Het tweede kamp veronderstelt dat nieuwe levensbeschouwelijke groepen, zoals New-Age, de verbindende rol van de traditionele religies, zoals het christendom, kunnen overnemen. De uitkomsten van de analyses laten zien dat christenen meer solidair gedrag vertonen dan niet-religieuzen en spirituelen. Eveneens vertonen protestanten meer solidair gedrag dan katholieken. Daarnaast blijkt de mate van individualisme een rol te spelen in het verklaren van solidair gedrag, maar niet in het verklaren van levensbeschouwelijke verschillen in solidariteit. Vervolgonderzoek is gewenst om de resultaten van dit onderzoek te verhelderen, beperkende factoren op te heffen en daarmee extra verklarende waarde te geven aan de bevindingen. Bovendien kan er in vervolgonderzoek op diverse manieren, zowel kwantitatief als kwalitatief, ingegaan worden op zowel maatschappelijke als levensbeschouwelijke verandering en de gevolgen voor de solidariteit in de samenleving.