OWG I: Beeldende Kunst A ('Zwerfkeien') Claude Lorrain - Havengezicht bij zonsopgang (Rijksmuseum Amsterdam)

Abstract

Het Rijksmuseum te Amsterdam kenmerkt en onderscheidt zich, door zijn wereldberoemde collectie van grote Hollandse meesters uit de zeventiende eeuw. De schilderijen van onder meer Frans Hals, Johannes Vermeer en Rembrandt van Rijn trekken jaarlijks vele binnen- en buitenlandse bezoekers. Dat het museum tevens een kleine collectie buitenlandse meesters bezit, lijkt mogelijk minder bekend te zijn. De geschiedenis leert echter, dat het museum al sinds zijn prille jeugd flirt met werken van niet-Nederlandse kunstenaars, vooral Italianen. Deze flirt lijkt in de afgelopen twee eeuwen van het bestaan van het museum, vooral uitgegroeid te zijn tot een haat-liefdeverhouding, daar het ondanks de inspanningen van menig directeur, nooit gelukt is de collectie een internationaal karakter te geven.

Op 16 april 2003 onthulde de Franse ambassadeur Havengezicht bij zonsopgang, een schilderij van de Franse landschapschilder Claude Lorrain (1600-1682). Het Rijksmuseum had dit kunstwerk, onder het directoraat van Ronald de Leeuw, in januari van datzelfde jaar verworven. Havengezicht bij zonsopgang is het eerste niet-Nederlandse schilderij, dat het Rijksmuseum sinds de jaren zestig aankocht.

Werd met de aankoop van deze Lorrain door het museum andermaal een poging gedaan, de collectie buitenlandse meesters een nieuwe impuls te geven? Welke plaats diende het schilderij in de collectie in te nemen? Kan Havengezicht bij zonsopgang een toekomst hebben in een museum, dat zich in 2013 in haar nieuwe hoedanigheid als verteller van de vaderlandse geschiedenis, weer voor het publiek open zal stellen?

In dit onderzoek zal getracht worden de antwoorden op deze vragen te vinden. Daarbij zal uitgebreid aandacht besteed worden aan de verzamelgeschiedenis van het Rijksmuseum met betrekking tot buitenlandse schilderkunst. Daar het dit schilderij een aankoop betreft, zal er tevens stil gestaan worden bij de belangrijkste beweegredenen, die zorgden voor de totstandkoming van deze verwerving.