Abstract
Aanleiding, doelstelling en probleemstelling
Windenergie is momenteel één van de snelst groeiende energiebronnen en een duurzaam alternatief voor de traditionele fossiele brandstoffen. Het plaatsen van windturbines vereist dus een doordachte strategie waarbij het proces een belangrijke rol speelt. De focus van dit onderzoek ligt bij de potenties voor het planningsproces, in
... read more
de vorm van participatieve planningsprocessen van on-shore windturbineprojecten in de provincie Zuid-Holland. Door de handelswijze en aanpak van actoren bij het procesverloop van succesvolle windturbineprojecten te analyseren, kunnen mogelijk aanbevelingen worden gedaan voor toekomstige vergelijkbare projecten. Hiermee dient de volgende onderzoeksvraag te worden beantwoord:
Waar liggen potenties bij het gebruik van participatieve planningsprocessen voor overheden in de provincie Zuid-Holland voor succesvolle planologische inpassing van on-shore windturbines?
Theoretisch kader
Institutionele en sociale factoren bepalen in grote mate de procesvorming bij het uitvoeren van ruimtelijke ordening in Nederland. De institutionele factoren betreffen het geheel aan formele regelgeving en beleid dat van invloed is op de plaatsing van de windturbines door partijen op de markt. Het gaat hierbij om (inter)nationale wetgeving, nota’s, plannings- en vergunningprocedures op het gebied van energie, ruimtelijke ordening en milieu. Met sociale factoren worden die condities bedoeld die de uitvoering en omgang met het hiervoor geschetste institutionele kader, de belangen en percepties van actoren en samenwerking of concurrentie tussen de stakeholders en andere actoren.
De institutionele en sociale factoren dienen als kapstok voor onderliggend onderzoek. Het zijn namelijk deze condities die in grote mate bepalen of een windturbineproject doorgang kan vinden en hoe lang de gehele procedure van initiatieffase tot realisatie duurt. De institutionele factoren zijn: nationaal en provinciaal beleid, gemeentelijk beleid en de houding van de gemeente(raad), ruimtelijke procedures en het procesverloop.
Ten behoeve van de sociale factoren is een onderscheid gemaakt tussen benutten samenwerkingsmogelijkheden en gezamenlijk aanpak, mate van interactie tussen verschillende actoren, invloed participanten op het proces, communicatie- en overlegmethoden gebruikt in het planningsproces, invloed van media en rapportages en campagnehouding gemeenschap.
Om de mate van participatie bij een windturbineproject te analyseren, kan de participatieladder van Edelenbos en Monnikhof worden gebruikt die is gericht op de situatie in Nederland. De ladder bevat vijf treden, namelijk (1) informeren, (2) raadplegen/ consulteren, (3) adviseren, (4) coproduceren/ partnerschap en (5) meebeslissen. Iedere trede bevat een aantal participatiemogelijkheden die kunnen worden aangewend bij ruimtelijke processen. Deze mogelijkheden zijn het product van de combinatie tussen institutionele en sociale factoren die invloed uitoefenen op de uiteindelijke uitkomst van een proces.
Empirisch onderzoek
Door middel van een meervoudige casestudie is de theorie die aan dit onderzoek ten grondslag ligt, getoetst. Voor het onderzoek zijn eerst een tweetal oriënterende interviews afgenomen met deskundigen die actief zijn op de windturbinemarkt. Aan de hand van deze interviews is een koers uitgezet voor onderliggend onderzoek. Tevens is deelgenomen aan een workshop waarin praktijkkennis is opgedaan. De cases zijn opgesteld aan de hand van interviews met direct betrokkenen, namelijk projectleiders van gemeenten waarin de windturbineparken zijn gerealiseerd. De interviews zijn afgenomen in semi-gestructureerde vorm. Hiernaast zijn de verschillende vergunningaanvragen, bestemmingsplannen of ruimtelijke onderbouwingen met bijbehorende processen onderzocht en is via websites, correspondentie en andere relevante bronnen informatie ingewonnen. De analyses van de verschillende cases verschaffen informatie over de procedures van inpassing van windturbineprojecten in Zuid-Holland.
Conclusies
De eerste conclusie is dat, zoals ook in de bestaande literatuur veelal is geconcludeerd, de invloed van institutionele en sociale factoren erg belangrijk is voor het proces van inpassing van windturbineprojecten. De invloed van institutionele en sociale factoren heeft zijn uitwerking gehad op de succesvolle inpassing en een soepel verloop van het gehele proces bij de gemeenten Waddinxveen en Zoetermeer. Hiermee kan worden geïmpliceerd dat de invloed van deze factoren niet moet worden onderschat. Initiatiefnemers, projectleiders en andere belanghebbende actoren zullen bij het maken van hun strategische keuzes omtrent de handelswijze en procesinvulling meer aandacht moeten besteden aan de in dit onderzoek genoemde institutionele en sociale factoren. Zodoende kunnen ruimtelijke processen omtrent windturbineprojecten mogelijk op een veel efficiëntere wijze worden ingevuld waardoor de algemene acceptatie toeneemt en de weerstand afneemt.
Een andere belangrijke conclusie is dat via de participatieladder van Edelenbos en Monnikhof duidelijk is geworden dat de inzet van een breder spectrum aan participatiemethoden de kans op een korte en soepele doorlooptijd van het gehele proces vergroot en daarmee ook het projectsucces. Dergelijke participatiemethoden zijn niet institutioneel ingebed. Investeringen in institutioneel kapitaal zijn dus vereist om de hoeveelheid geïnstalleerde capaciteit windenergie te vergroten. Dergelijke investeringen kunnen worden uitgevoerd door het bevorderen van een meer gezamenlijke en participatieve aanpak.
show less