Kaart van het Nieuwe Diep aan de Helder aanwyzende de werken en de peilingen der diepte, met ordinaar hoog water, in Amsterdamsche voeten; op order van de Edelmogende Heeren Gecommitteerden door zijne doorlugtige Hoogheid benoemd tot het formeeren van een

Abstract

Ten oosten van het toenmalige dorp Helder ontstond in de loop der tijd een natuurlijke baai, het Nieuwe Diep. Door deze baai uit te diepen zou men een prima zeehaven kunnen realiseren, die een betere bescherming bood dan de aloude Rede van Texel. Stadhouder Willem V gaf in 1779 de opdracht tot een haalbaarheidsonderzoek van de nieuwe getijhaven. Zuiderzeesteden als Medemblik, Enkhuizen en Hoorn waren bang voor concurrentie en ontpopten zich als felle tegenstanders van het plan. Ondanks die protesten viel in 1781 het besluit om het Nieuwe Diep voor zeeschepen geschikt te maken. Het jaar daarop ving men de werkzaamheden aan en werd de haven geleidelijk uitgediept.

Deze gedrukte kaart uit 1787 van de landmeter Leendert den Berger geeft een mooi beeld van de stand van zaken rond de realisatie van de zeehaven bij Den Helder. De kaart is gebaseerd op een grotere manuscriptkaart ‘tot het formeeren van een haven en bekwaame legplaats voor ’s lands schepen van oorlog aldaar’, die Berger in 1785 vervaardigde.

Cartografisch interessant is de inzet rechtsboven, een ‘verkleinde kaart’ met daarop een in 1782 aangelegde keerdam. Deze dam was dermate lang, dat opname op dezelfde schaal tot een erg brede kaart zou hebben geleid. Daarom koos Berger ervoor om de dam in een inzet op een vier keer zo kleine schaal voort te zetten.

In de Franse Tijd kwam de marinehaven goed van de grond. Er verrees een stelsel van forten rondom Den Helder. Na de aanleg van het Noordhollandsch Kanaal in 1824 kreeg de haven een verbinding met het binnenland en kwam Den Helder tot bloei.