Kaart van de Beneeden rivier de Maas en de Merwede, van de Noord Zee tot Gorinchem: de vyf blaaden van de Maas en Merwede in een generale kaart door M. Bolstra

Abstract

Deze kaart is een gegeneraliseerde en verkleinde versie van de grote overzichtskaart in zes bladen, die Melchior Bolstra tussen 1738 en 1745 van de Beneden-Maas en Merwede vervaardigde. In die tijd kreeg de Merwede steeds minder water te verstouwen, waardoor het problematisch werd om de rivier – en verder stroomafwaarts de Beneden-Maas tot aan de monding bij de Noordzee – op diepte te houden.

Bolstra’s kaart behoorde bij een poging van de Staten van Holland om tot een oplossing te komen en betrof een volledige kartering van het gehele stroomgebied van de Beneden-Maas en Merwede. Aanleiding hiervoor was de eerdere afsluiting van de killen in de Biesbosch, waardoor de waterstanden in de Merwede flink stegen. Zelfs dermate veel, dat de afwatering van de polders ernstig werd bemoeilijkt en de onbedijkte waarden tussen de killen onder water kwamen te staan. Bovendien zorgde de toegenomen waterdruk voor een ondermijning van de opgeworpen dammen, waarvan er meerdere in 1739 doorbraken.

Om alle voorgestelde hydrografische maatregelen goed in beeld te krijgen, bleek een nieuwe kartering van de Merwede en de Beneden-Maas noodzakelijk. In 1738 kreeg Bolstra de opdracht, maar het duurde tot 1746 alvorens de kaart geheel gereed was. De kartering zelf vond plaats in 1738 en 1739 en de rivierkundige metingen – de rivieren op de kaart zijn voorzien van dieptelijnen – tussen 1738 en 1741. De tijd zat hem dus vooral in het graveren van de kaart door David Koster en het beletteren door Jan van Jagen.

De verkleining van de kaart van Bolstra verscheen in 1749 en was bedoeld voor opname in Tirions ‘Hedendaegsche historie, of tegenwoordige staet van alle volkeren, dl. VII: Vervolgende de beschryving der Vereenigde Nederlanden, en wel in ’t byzonder van Holland’. Ook komt de kaart voor in Tirions ‘Nieuwe en beknopte Hand-atlas’ uit circa 1750.