Sociale integratie door sport: een antropologisch perspectief op de Dutch Street Cup in Harderwijk

Abstract

Het geloof in de maakbaarheid van de samenleving door sport is in Nederland een groot goed. Het fenomeen kent een centrale plaats in diverse beleidskaders, en wordt met name vaak gekoppeld aan de ‘Wet maatschappelijke ondersteuning’ (Wmo). Doelstelling van deze wet is het leveren van een bijdrage aan de maatschappelijke participatie van iedere burger, zodat hij of zij zo lang mogelijk zelfstandig kan ‘meedoen’ in de samenleving. Daarbij zijn de volgende doelstellingen geformuleerd: participatie in activiteiten; zelfredzaamheid; actief burgerschap; en sociale samenhang in de buurt. Sport wordt hierin gepositioneerd als effectief middel, dat kan bijdragen aan de ontwikkeling van het individu op al deze facetten. De manier waarop dit kan geschieden is in de wetenschappelijke literatuur vaak getheoretiseerd, maar slechts weinig onderbouwd met empirische gegevens. Om hier meer inzicht in te verwerven heb ik drie maanden lang veldwerk verricht bij het Dutch Street Cup project; een straatvoetbalproject waarmee beoogd wordt om de maatschappelijke participatie van sociaal kwetsbare mensen te vergroten. Dit zijn vaak cliënten van de maatschappelijke opvang, zoals mensen met geestelijke gezondheidsproblemen, drugs- of alcoholverslaafden, dak- en thuislozen en jongeren met ernstige gedragsproblemen. Het project wordt op initiatief van Stichting Life Goals georganiseerd door heel Nederland. Zo ook in Harderwijk, de plaats waar ik mijn onderzoek heb verricht. Mijn onderzoekspopulatie bestond uit vijftien jongeren (zowel dames als heren) in de leeftijd van zestien tot drieëntwintig jaar. Vanuit de centrale vraag ‘Wat betekent deelname aan het Dutch Street Cup project voor de deelnemers van de teams ‘Harderwijk Noord-Veluwe’? heb ik onderzocht hoe het project bijdraagt aan de sociale integratie van de deelnemers. Het project is hierin gepositioneerd als proces van sociale insluiting, wat vervolgens sociale integratie tot gevolg heeft of kan hebben. Uit mijn data is gebleken dat de jongeren verschillende motivaties hebben om deel te nemen aan het project. Hun gemene deler is de gezamenlijke interesse in het voetbal. Daarnaast zijn grofweg drie categorieën te onderscheiden in hun redenen van instromen, te weten plezier, persoonlijke ambitie en het ontsnappen aan de dagelijkse sleur of problemen. Vanuit de ervaringen van de Dutch Street Cup kunnen de projectbegeleiders een brug slaan tussen de dominante Nederlandse samenleving, waarin verlangd wordt dat de jongeren daarin integreren, en de belevingswereld van de jongeren zelf. Door de vertaalslag te maken tussen de dominante normen en waarden uit de samenleving en de geldende normen en waarden in het project, kunnen de projectbegeleiders vanuit een socio-cultureel perspectief de voorwaarden scheppen voor de sociale integratie van de deelnemers. Afhankelijk van de persoonlijke motivatie van de deelnemers, kan het Dutch Street Cup project ook op andere manieren bijdragen aan het bewerkstelligen van sociale integratie. Zo biedt het mogelijkheden voor structurele integratie (integratie door maatschappelijke participatie in instituties van de dominante samenleving), doordat de begeleiders de deelnemers naar bijvoorbeeld school kunnen toeleiden. Daarnaast biedt de sociale omgang met elkaar in de vorm van een team de mogelijkheid om nieuwe vriendschappen en andere sociale relaties aan te gaan. Dit kan leiden tot meer onderlinge acceptatie, en een gevoel van saamhorigheid en verbondenheid. Hierdoor wordt sociale integratie bewerkstelligd vanuit een socio-affectief perspectief.