"Se hehsta cræft" Het doel van vertaling in het plan tot onderricht van Alfred de Grote

Abstract

Alfred de Grote (848/849-899, koning van Wessex, en later van de Angelsaksen) liet in de negende eeuw van Latijn naar Oudengels vertalen. Dat was in die tijd ongebruikelijk; er werd niet naar de volkstaal vertaald, noch veel in de volkstaal geschreven. Alfred de Grote gaf in een brief aan dat de staat van de kennis van het Latijn bij de geestelijkheid zo slecht was dat vertalingen de enige mogelijk boden de religieuze plichten nog naar behoren te kunnen vervullen. Daarnaast had hij politieke, dynastieke en sociale redenen voor de vertalingen, die hij bovendien van aanvullingen voorzag en waar nodig aanpaste. Ook kondigde hij in die brief een program tot onderricht aan voor alle vrije mannen (in hoofdzaak de adel) om te leren met behulp van de vertalingen uit het Latijn, teneinde een geschoolde bestuurslaag te creëren die zijn directieven begreep en naar behoren kon uitvoeren, niet in de laatste plaats ter verdedeiging tegen de almaar oprukkende Vikingen. De werken die vertaald werden, waren meestal enkele eeuwen eerder door geestelijken, waaronder Gregorius de Grote, geschreven en handelden over piëteit én over bestuur, al dan niet door God gesanctioneerd. Deze werken waren voor Alfred een leidraad en de vertalingen ten gevolge ook (in enige mate) voor de uitvoerenden van zijn bestuurlijke drang. Alfred creëerde hiermee een literaire opbloei in de Oudengelse taal die nog tot ver na zijn regering nagalmde. In de tiende eeuw kwam het schrijven ín het Oudengels tot volle bloei, als gevolg van Alfreds inspanningen. Bovendien gaf Alfred door zijn program tot onderricht een aanzet tot bestuur voor een groter wordend rijk en probeerde hij de Angelsaksen bestuurlijk en sociaal aan zijn grotere rijk te binden. Door de vertalingen die hij verordonneerde, kwamen de inventiviteit van de persoon Alfred en diens wensen voor zijn rijk duidelijk, en op een heel mooie manier, naar voren.