Het gezicht van de krant: historisch corpus onderzoek naar de rol van Gestalt principes bij de verandering in de vormgeving van de voorpagina van het NRC Handelsblad versus De Telegraaf

Abstract

Elk dagblad is direct herkenbaar door de visuele structuur van de voorpagina. De visuele structuur van een krant verandert door de jaren heen, maar het onderlinge onderscheid tussen kranten blijft direct waarneembaar. De Telegraaf is herkenbaar als een populaire krant, terwijl het NRC Handelsblad zich als een kwaliteitskrant presenteert. Deze observaties vormden de achtergrond voor een onderzoek (Bruens 2005) waarin is nagegaan hoe de visuele structuur van het NRC Handelsblad en de Telegraaf zich door de jaren heen ten opzichte van elkaar ontwikkeld hebben. In vervolg op Bruens (2005) wordt verslag gedaan van een nieuw onderzoek (Bruens, 2006). Voor dit onderzoek is gekeken of er per krant in de loop der jaren bepaalde tendensen te zien zijn in het gebruik van visuele cues en of en hoe combinaties van visuele cues bij kunnen dragen aan het ontstaan van een bepaalde uitstraling. Aan de hand van visuele cues zoals framing van artikelen, typografie, gelijkvormigheid van artikelen, weergave van illustraties en weergave van koppen zijn van beide kranten 92 voorpagina’s onderzocht van de oktobermaand in de jaren 1954 tot 2004, met tussenpozen van vijf jaar. Om te onderzoeken of bepaalde combinaties van visuele cues bij kunnen dragen aan het ontstaan van een specifieke uitstraling, is in dit onderzoek een verband gelegd tussen visuele cues en de Gestalt principes zoals deze beschreven worden door onder andere Kurt Koffka, Max Wertheimer en Wolfgang Köhler. Door een verband te leggen tussen de visuele cues en Gestalt principes is de werking van visuele cues onderzocht en op deze manier kan gekeken worden hoe deze cues kunnen zorgen voor een bepaalde uitstraling. Zodoende is een methode ontwikkeld waarmee de visuele structuur van kranten geanalyseerd kan worden.