'Heer ghy neemt uselven by der noes' : prediking voor de leken in de stad Utrecht

Abstract

Om de leken in de middeleeuwse samenleving te onderrichten in religieuze zaken, om hen voor te lichten over christelijke zeden en moraal én om hen voorschriften te geven over hoe zij zich in het aardse leven dienden te gedragen, stond de kerk een probaat middel ter beschikking: de preek. De vraag of en in hoeverre een dergelijk normatief communicatiemiddel tussen (geestelijke) overheid en volk effectief was, kan men pas stellen na kennis te hebben genomen van de inhoud van eventueel bewaard gebleven sermoenen, en wanneer men zich verdiept heeft in de omstandigheden waaronder de prediking plaatshad. Over dergelijke omstandigheden in de stad Utrecht in de vijftiende eeuw - waar, wanneer, op welke 'wijze en door wie werd er voor de leken gepreekt? - wordt in deze bijdrage nader ingegaan. Daarnaast zal de vraag gesteld worden of, naast de kerkelijke, ook de wereldlijke overheid als stimulator van de volksprediking een bijdrage leverde aan dit aspect van de zielzorg over de Utrechtenaren