Maakt het plaatje verschil? Een onderzoek naar de invloed van de vormgeving van afbeeldingen op tekstbegrip

Abstract

In dit artikel wordt verslag gedaan van een onderzoek naar de invloed van de vormgeving van afbeeldingen op tekstbegrip. Uit onderzoek van Nieuwveld (2007) is gebleken dat verwijzingen in afbeeldingen aanzetten tot een langere kijktijd en meer schakelingen dan afbeeldingen zonder verwijzingen. Daarnaast vond zij een hoge samenhang tussen deze twee factoren en tekstbegrip maar geen direct effect van verwijzingen op het tekstbegrip. Het lijkt dus zo te zijn dat de afbeeldingen niet de kracht hebben om dit effect eenduidig teweeg te brengen. Om het verschil dat de vormgeving van afbeeldingen kan maken op tekstbegrip in kaart te brengen is blijkbaar meer nodig. Hiervoor zal in dit onderzoek gebruik worden gemaakt van zogenaamde leesinstructies, die in de onderzoeken van Van Beek (2009) en Ebbekink (2010) een positief effect bleken te hebben op de verwerking en het begrip van onderwijsteksten. In het huidige onderzoek kregen Leerlingen uit groep 6 van een openbare basisschool in twee rondes teksten voorgelegd met afbeeldingen die wel of geen verwijzingen bevatten. Na de eerste ronde werd een leesinstructie aangeboden om de leerlingen bewust aandacht te laten besteden aan de afbeeldingen. Het materiaal bestond uit teksten die geologische processen beschreven. De afbeelding bevatte in de ene conditie procesbeschrijvende tekst en in de andere conditie geen tekst. Zowel in de eerste als in de tweede ronde is geen verschil in tekstbegrip tussen de twee condities gevonden. Daarnaast is er ook geen significante stijging van het tekstbegrip gevonden na het aanbieden van de leesinstructie. De omvang van de groep proefpersonen, 24, is erg klein en kan daarmee een verklaring zijn voor het uitblijven van effecten. Daarnaast bleken de leerlingen in de tweede ronde minder geconcentreerd, waardoor een eventueel effect van de instructie teniet kan zijn gedaan. In dit onderzoek is echter geen gebruik gemaakt van eyetracking apparatuur waardoor het onbekend is of de leerlingen de leesinstructie wel of niet hebben opgevolgd. Als de leerlingen dit niet hebben gedaan is het uitblijven van een effect van de vormgeving op het tekstbegrip, net als in het onderzoek van Nieuwveld (2007), een logisch cosequentie.